TCK 158/1: Bilişim Sistemleri Vasıtasıyla Nitelikli Dolandırıcılık Suçu

Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte, suçlular da yöntemlerini bu gelişmelere uyarlayarak bilişim sistemlerini dolandırıcılık amacıyla kullanmaya başlamışlardır. Bu durum, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçunu düzenleyen TCK 158/1 maddesinin önemini artırmıştır. Bu makalede, TCK 158/1 maddesinin içeriğini detaylı bir şekilde inceleyecek, farklı yorumlarını ele alacak ve ilgili yargı kararlarına atıfta bulunarak emsal teşkil eden kararları örneklerle açıklayacağız.

TCK 158/1 Maddesinin İçeriği

TCK 158/1 maddesi, dolandırıcılık suçunun; bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi halinde, failin 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağını belirtmektedir 1. Bu madde, bilişim sistemleri kullanılarak işlenen dolandırıcılık suçlarının, basit dolandırıcılık suçuna göre daha ağır cezalandırılmasını öngörmektedir. Nitekim, TCK 158/1’de belirtilen suçlarda…source alt sınırı 3 yıldan, adli para cezasının miktarı ise suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz 2.

Bu tür dolandırıcılık suçlarının daha ağır cezalandırılmasının sebebi, bilişim sistemlerinin suçun işlenmesinde sağladığı kolaylıktır. Fail, bilişim sistemlerini kullanarak çok sayıda kişiye aynı anda ulaşabilir ve kimliğini gizleyebilir. Bu da mağdurların dolandırıcıyı tespit etmesini ve suçun ispatlanmasını zorlaştırır. Ayrıca, bilişim sistemleri aracılığıyla işlenen dolandırıcılık, banka ve kredi kurumları gibi güvenilir kuruluşlara olan güveni sarsabilir 3.

Nitelikli Dolandırıcılık Halleri

TCK Madde 158/1, dolandırıcılık suçunun birden fazla nitelikli halini düzenlemektedir 4. Bu haller, suçun işleniş biçimine göre farklılık gösterir ve daha ağır cezaları gerektirir.

• Dini İnanç ve Duyguların İstismarı (TCK 158/1-a): Failin, mağdurun dini inanç ve duygularını istismar ederek dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan Yararlanma (TCK 158/1-b): Failin, mağdurun içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanma (TCK 158/1-c): Failin, mağdurun algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Kamu Kurum ve Kuruluşlarını Araç Olarak Kullanma (TCK 158/1-d): Failin, kamu kurum ve kuruluşlarını araç olarak kullanarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Dolandırıcılık (TCK 158/1-e): Failin, kamu kurum ve kuruluşlarının zararına dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Bilişim Sistemlerinin Araç Olarak Kullanılması (TCK 158/1-f): Failin, bilişim sistemlerini araç olarak kullanarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan Yararlanma (TCK 158/1-g): Failin, basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Tacir veya Şirket Yöneticisi Olarak Güven İstismarı (TCK 158/1-h): Failin, tacir veya şirket yöneticisi olarak sahip olduğu güven ilişkisini istismar ederek dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Serbest Meslek Sahibi Olarak Güven İstismarı (TCK 158/1-ı): Failin, serbest meslek sahibi olarak sahip olduğu güven ilişkisini istismar ederek dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Kamu Görevlisi veya Banka Çalışanı Olarak Kimlik İstismarı (TCK 158/1-i): Failin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Kamu Görevlisi İlişkisi İstismarı (TCK 158/1-j): Failin, kamu görevlileriyle ilişkisi olduğundan ve onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle, belli bir işi gördüreceği vaadiyle aldatarak dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Kredi Temin Etmek Amacıyla Dolandırıcılık (TCK 158/1-k): Failin, banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak amacıyla dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.
• Sigorta Tazminatı Almak Amacıyla Dolandırıcılık (TCK 158/1-l): Failin, sigorta tazminatı almak amacıyla dolandırıcılık yapması halinde bu nitelikli hal oluşur.

Bilişim Sistemleri Vasıtasıyla Dolandırıcılık Suçu Nedir?

Bilişim sistemleri vasıtasıyla dolandırıcılık suçu, failin bir veya birden fazla bilişim sistemini kullanarak hileli davranışlarda bulunması ve bu yolla bir kişiyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına yarar sağlamasıyla oluşur. Bu suçun oluşabilmesi için failin bilişim sistemlerini aktif bir şekilde kullanması gerekmektedir 5. Örneğin, sahte bir web sitesi oluşturarak, sosyal medya hesapları üzerinden yanıltıcı bilgiler yayarak veya kişilerin banka hesap bilgilerini ele geçirmek için “phishing” saldırıları düzenleyerek kişileri dolandırmak bu suç kapsamına girer.

TCK 158/1 Maddesinin Farklı Yorumları

TCK 158/1 maddesi, farklı hukukçular tarafından farklı şekillerde yorumlanmaktadır. Bazı hukukçular, bilişim sistemlerinin dolandırıcılık suçunda yalnızca bir araç olarak kullanılması halinde bu maddenin uygulanabileceğini savunurken, bazıları ise bilişim sistemlerinin suçun işlenmesinde önemli bir rol oynaması gerektiğini ileri sürmektedir 5. Örneğin, bir kişi banka hesabına yetkisiz erişim sağlayarak para çalarsa, bu eylem TCK 158/1 kapsamında değerlendirilebilir. Ancak, aynı kişi çaldığı parayı banka havalesiyle başka bir hesaba aktararak harcarsa, bazı hukukçulara göre bu eylemde bilişim sistemleri yalnızca bir araç olarak kullanıldığından TCK 158/1’in uygulanmaması gerektiğini savunabilirler.

Diğer bir örnek ise, dini inanç ve duyguları istismar ederek internet üzerinden dolandırıcılık yapan kişilerin durumudur. Bu kişiler, TCK 158/1-a ve TCK 158/1-f maddelerine göre cezalandırılabilir. Ancak, hangi maddenin uygulanacağı, suçun işleniş biçimine ve bilişim sistemlerinin rolüne göre değişiklik gösterebilir 6.

Sahneye Koyma Teorisi

Dolandırıcılık suçunda “sahneye koyma” teorisi, failin mağduru aldatmak için gerçek hayatta bir senaryo oluşturması ve bu senaryo ile mağdurun denetleme olanağını ortadan kaldırması durumunda uygulanır. Bu teori, özellikle failin kendisini kamu görevlisi gibi yetkili bir kişi olarak tanıttığı durumlarda önem kazanır 7. Yargıtay kararları incelendiğinde, sahneye koyma teorisinin TCK 158/1 kapsamında da uygulandığı görülmektedir. Örneğin, failin sahte bir polis kimliği ve sahte bir arama emri ile mağdurun evine giderek “evde arama yapacağım” bahanesiyle para ve değerli eşyalarını alması halinde, bu eylem sahneye koyma teorisi kapsamında değerlendirilebilir.

Yargıtay Kararları Işığında TCK 158/1 Uygulamaları

Yargıtay, TCK 158/1 maddesi ile ilgili birçok karar vermiştir. Bu kararlardan bazıları, bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçunun unsurlarını ve cezalandırılmasını belirlemede emsal teşkil etmektedir. Örneğin, Yargıtay 15. Ceza Dairesi’nin 2018/3532 E. ve 2021/6397 K. sayılı kararında, failin kendisini kamu görevlisi olarak tanıtarak internet üzerinden dolandırıcılık yaptığı olayda, TCK 158/1 maddesinin uygulanması gerektiği belirtilmiştir 7.

Yargıtay kararları incelendiğinde, TCK 158/1 maddesinin genellikle bilişim sistemlerinin suçun işlenmesinde aktif bir şekilde kullanıldığı durumlarda uygulandığı görülmektedir. Örneğin, failin sahte bir e-ticaret sitesi kurarak veya sosyal medya hesapları üzerinden yanıltıcı bilgiler yayarak kişileri dolandırması halinde, TCK 158/1 maddesi uygulanmaktadır. Ancak, bilişim sistemlerinin yalnızca suçun sonunda elde edilen haksız kazancı transfer etmek için kullanıldığı durumlarda, Yargıtay bazı kararlarında TCK 158/1 yerine basit dolandırıcılık suçundan hüküm kurulması gerektiğini belirtmiştir.

Zamanaşımı

Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak işlenen nitelikli dolandırıcılık suçu (TCK m.158/1-e) takibi şikayete bağlı suçlar arasında değildir ve resen soruşturulur. Suçun mağduru, şikayet hakkını en geç dava zamanaşımı süresi içinde kullanmalıdır. Bu suçtan dolayı dava zamanaşımı süresi 15 yıldır 8.

Etkin Pişmanlık

Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak işlenen nitelikli dolandırıcılık suçunun tamamlanması halinde fail hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir. Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için failin suçtan zarar gören veya mağdurun zararını gidermesi gerekir. Ancak, TCK m.158/1-e’de düzenlenen nitelikli dolandırıcılık suçu teşebbüs aşamasında kalmışsa zarar giderilse bile fail hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulanamaz 8.

İnternet Dolandırıcılığından Korunma Yolları

Bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçlarının mağduru olmamak için bazı önlemler almak önemlidir:

• Şüpheli e-postalara ve mesajlara dikkat edin: Banka veya diğer kuruluşlardan gelen şüpheli e-postalara veya mesajlara tıklamayın ve kişisel bilgilerinizi paylaşmayın.
• Güvenilir web sitelerini kullanın: Alışveriş yaparken veya kişisel bilgilerinizi paylaşırken güvenilir web sitelerini kullanın. Web sitesinin adres çubuğunda “https” ve kilit simgesinin olduğundan emin olun.
• Güçlü parolalar kullanın: İnternet hesaplarınız için güçlü parolalar kullanın ve parolalarınızı düzenli olarak değiştirin.
• Bilgisayarınızı ve mobil cihazlarınızı güncel tutun: Bilgisayarınızda ve mobil cihazlarınızda güvenlik yazılımları kullanın ve bu yazılımları düzenli olarak güncelleyin.
• Sosyal medyada dikkatli olun: Sosyal medya hesaplarınızda kişisel bilgilerinizi paylaşırken dikkatli olun ve tanımadığınız kişilerden gelen istekleri kabul etmeyin.
• Bilgi güvenliği konusunda bilinçli olun: İnternet dolandırıcılığı ve bilgi güvenliği konusunda bilgi edinin ve bu konuda bilinçli olun.

Bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçları, günümüzde giderek artan bir tehdit oluşturmaktadır. TCK 158/1 maddesi, bu suçlarla mücadelede önemli bir yasal dayanak sağlamaktadır. Bu makalede, TCK 158/1 maddesinin içeriği, farklı yorumları, emsal teşkil eden yargı kararları ve ilgili yasal kaynaklar detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu bilgiler, bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçları hakkında farkındalık yaratmak ve bu suçlardan korunmak için gerekli önlemleri almak açısından faydalı olacaktır.

Yargıtay kararları incelendiğinde, TCK 158/1 maddesinin uygulanmasında bazı zorluklar ve farklı yorumlar olduğu görülmektedir. Bu nedenle, bilişim sistemleri vasıtasıyla işlenen dolandırıcılık suçlarıyla mücadelede yasal düzenlemelerin sürekli olarak güncellenmesi ve yargı kararlarının tutarlı bir şekilde uygulanması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, internet kullanıcılarının bilgi güvenliği konusunda bilinçlendirilmesi ve dolandırıcılık yöntemleri hakkında bilgilendirilmesi, bu suçların önlenmesinde etkili bir rol oynayacaktır.

Kaynaklar

• Baro Birliği Dergisi
• Yargıtay Kararları
• Türk Ceza Kanunu

Alıntılanan çalışmalar

1. vonahukuk.com, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://vonahukuk.com/bilisim-sistemleri-vasitasiyla-dolandiricilik-sucunun-islenmesi-tck-158-1-f/#:~:text=Madde%20158%2D%20(1)%20Doland%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k,kadar%20adl%C3%AE%20para%20cezas%C4%B1na%20h%C3%BCkmolunur.
2. Bilişim Sistemleri Vasıtasıyla Dolandırıcılık Suçunun İşlenmesi, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://vonahukuk.com/bilisim-sistemleri-vasitasiyla-dolandiricilik-sucunun-islenmesi-tck-158-1-f/
3. Dolandırıcılık Suçunun Bilişim Sistemlerinin, Banka veya Kredi …, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://sen.av.tr/tr/makale/dolandiricilik-sucunun-bilisim-sistemlerinin-banka-veya-kredi-kurumlarinin-arac-olarak-kullanilmasi-suretiyle-islenmesi
4. TCK Madde 158 Nitelikli Dolandırıcılık Suçu – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://barandogan.av.tr/blog/mevzuat/tck-madde-158-nitelikli-dolandiricilik-sucu.html
5. TÜRK CEZA KANUNU’NUN 158/1-f ve 245/1. MADDELERİNDE DÜZENLENEN SUÇLAR ve BU SUÇLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ SORUNSALI, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/ViewPDF-turk-ceza-kanununun-1581-f-ve-2451-maddelerinde-duzenlenen-suclar-ve-bu-suclar-arasindaki-iliski-sorunsali-2061
6. Dini İnanç ve Duyguların İstismarı Suretiyle Dolandırıcılık – Ersan Şen Hukuk ve Danışmanlık, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://sen.av.tr/tr/makale/dini-inanc-ve-duygularin-istismari-suretiyle-dolandiricilik
7. DOLANDIRICILIK SUÇUNUN KİŞİNİN KENDİSİNİ POLİS, HAKİM VEYA SAVCI OLARAK TANITMASI SURETİYLE İŞLENMESİ – DergiPark, erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3377368
8. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Dolandırıcılık Suçu (TCK m.158/1-e), erişim tarihi Aralık 23, 2024, https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/kamu-kurum-ve-kuruluslarinin-zararina-dolandiricilik-sucu-cezasi.html