Denizler, tarih boyunca medeniyetleri birbirine bağlayan, ticareti geliştiren ve dünyanın dört bir yanına mal ve hizmet akışını sağlayan engin yollar olmuştur. Bugün kullandığımız pek çok ürün, giydiğimiz kıyafetler, tükettiğimiz gıdalar ve hatta enerji kaynakları, büyük ölçüde deniz yoluyla taşınmaktadır.1 Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili stratejik konumu, deniz ticaretinin ülkemiz ekonomisi ve günlük yaşamımızdaki önemini daha da artırmaktadır. Bu devasa ve dinamik sektörün sorunsuz işlemesini sağlayan kurallar bütünü ise Deniz Ticareti Hukuku olarak adlandırılır.2

Deniz Ticareti Hukuku, kendine özgü terminolojisi, uluslararası sözleşmelerle sıkı bağlantısı ve karmaşık yapısıyla diğer hukuk dallarından ayrılır.4 Gemilerin alım satımından navlun sözleşmelerine, taşıyanın sorumluluğundan deniz kazalarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. İlk bakışta sadece büyük gemi sahiplerini veya uluslararası dev şirketleri ilgilendiriyor gibi görünse de, deniz ticaret hukuku meseleleri, ithalat veya ihracat yapan küçük ve orta ölçekli işletmeleri (KOBİ’ler), hatta deniz yoluyla taşınan bir ürünü satın alan son tüketiciyi dahi dolaylı yollardan etkileyebilir.6 Örneğin, küresel tedarik zincirindeki bir aksama veya bir gemi kazası, ürün fiyatlarından teslimat sürelerine kadar pek çok konuda yansımalar yaratabilir.1

Bu alandaki hukuki düzenlemeler, temel olarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) Beşinci Kitabı’nda yer almaktadır.2 Ancak deniz ticaretinin uluslararası doğası gereği, Lahey Kuralları gibi uluslararası sözleşmeler ve teamüller de Türk hukuk sistemine entegre edilmiştir ve uygulamada önemli bir yer tutar.9 Bu karmaşık yapı, deniz ticaretiyle ilgili bir hukuki sorunla karşılaşıldığında uzman bir rehberliğin ne kadar kritik olduğunu ortaya koymaktadır. Bu makalenin amacı, Deniz Ticareti Hukuku’nun temel kavramlarını, uygulama alanlarını ve sık karşılaşılan sorunları halkın anlayabileceği bir dille açıklayarak, bu engin sularda yolunuzu bulmanıza yardımcı olmak ve haklarınız ile yükümlülükleriniz konusunda bir farkındalık yaratmaktır.

Deniz Ticaretinin ABC’si: Temel Kavramlar Herkes İçin

Deniz Ticareti Hukuku’nu anlayabilmek için öncelikle sıkça kullanılan bazı temel terimleri bilmek gerekir. Bu terimler, sektörün işleyişini ve hukuki ilişkilerin temelini oluşturur.

Gemi: Denizlerin Çalışkan Araçları

Deniz ticareti denildiğinde akla ilk gelen unsur şüphesiz gemidir. Peki, hukuk açısından “gemi” ne anlama gelir? Türk Ticaret Kanunu’na göre, tahsis edildiği amaç, suda hareket etmesini gerektiren, yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan her araç, kendiliğinden hareket etme imkânı bulunmasa da “gemi” sayılır.2 Bu tanım; yük gemilerinden tankerlere, feribotlardan balıkçı teknelerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Ticaret amacıyla, yani denizde menfaat sağlamak amacıyla kullanılan gemiler ise “ticaret gemisi” olarak nitelendirilir.2

Bir geminin hukuki statüsü, bazı önemli sonuçlar doğurur. Her Türk gemisi Türk Bayrağı çekmek zorundadır ve bu hak, gemi tasdiknamesi ile ispatlanır.8 Gemi tasdiknamesi veya onaylı özeti, yolculuk sırasında gemide bulundurulmalıdır.8 Ayrıca, sicile kayıtlı gemilerin bordalarına adı, kıçına ise adı ve bağlama limanı yazılmalıdır.8 Geminin sicile kaydı, mülkiyetin devri gibi hukuki işlemler için de önem taşır; örneğin, sicile kayıtlı bir geminin mülkiyetinin devri için yazılı anlaşma ve zilyetliğin geçirilmesi gerekir.8

Navlun Sözleşmesi: Deniz Yoluyla Taşımanın Anlaşması

Deniz yoluyla eşya taşımacılığının temelini “Navlun Sözleşmesi” oluşturur. En basit tanımıyla navlun sözleşmesi, taraflardan birinin (taşıyan), belirli bir ücret (navlun) karşılığında, deniz yoluyla eşya taşımayı üstlendiği iki taraflı bir sözleşmedir.2 Karayolu taşımacılığındaki taşıma sözleşmesine benzetilebilir, ancak deniz hukukunun kendine özgü kurallarına tabidir.

Bu sözleşmenin geçerli olabilmesi için bazı temel unsurların bulunması gerekir 12:

1. Taşıma Taahhüdü: Taşıyanın eşyayı taşıma sözü vermesi.
2. Deniz Yolu: Taşımanın deniz üzerinden yapılması.
3. Gemi ile Taşıma: Taşımanın bir gemi aracılığıyla yapılması.
4. Eşyanın Zilyetliği: Taşıyanın, taşınacak eşyanın kontrolünü (zilyetliğini) almış olması.
5. Ücret (Navlun): Taşıma işinin bir bedel karşılığında yapılması.12

Navlun sözleşmesinin tarafları şunlardır 12:

• Taşıyan: Eşyayı deniz yoluyla taşımayı taahhüt eden kişidir. Gemi sahibi (donatan) olmak zorunda değildir.12
• Taşıtan: Taşıyanla sözleşme yapan ve navlun ödemeyi taahhüt eden kişidir. Taşınacak eşyanın sahibi olması gerekmez.12
• Yükleten: Eşyayı gemiye teslim eden kişidir. Taşıtanın kendisi veya başka bir kişi olabilir.
• Gönderilen: Varma limanında eşyayı teslim alma yetkisine sahip olan kişidir.12
• Fiili Taşıyan: Taşıyanın, taşıma işini kısmen veya tamamen başka birine devretmesi durumunda, işi fiilen yapan kişidir.12

TTK, navlun sözleşmelerini iki ana türe ayırır: Yolculuk Çarteri Sözleşmesi (geminin tamamının veya bir kısmının belirli bir yolculuk için taşıtana tahsis edildiği) ve Kırkambar Sözleşmesi (parça yüklerin taşındığı).12 Her iki türde de taşıyanın temel borçlarından biri, geminin sefere başlangıçta “denize, yola ve yüke elverişli” olmasını sağlamaktır.12

Konşimento: Yükünüzün Pasaportu

Deniz taşımacılığında hayati öneme sahip bir diğer belge ise “Konşimento”dur (Bill of Lading). Konşimento, taşıyan veya yetkili temsilcisi (genellikle kaptan veya acente) tarafından, yükün gemiye yüklendiğini veya en azından taşınmak üzere teslim alındığını tevsik eden, tek taraflı olarak düzenlenen bir belgedir.2

Konşimentonun üç temel işlevi vardır 13:

1. Teslim Alma Makbuzu: Yükün cinsi, miktarı, markaları ve görünürdeki durumu hakkında taşıyanın beyanını içerir. Yükün taşıyanın sorumluluğuna geçtiğini gösteren bir kanıttır.
2. Taşıma Sözleşmesinin Kanıtı: Navlun sözleşmesinin varlığını ve taşıma şartlarını ispatlar niteliktedir. Taşıyan ile gönderilen arasındaki ilişkiyi düzenler.17
3. Mülkiyeti Temsil Eden Kıymetli Evrak: Türk hukukunda konşimento, “kıymetli evrak” niteliğindedir.13 Bu, konşimentonun ciro (devir) yoluyla el değiştirebileceği ve konşimentoyu elinde bulunduran meşru hamilin, varma limanında yükü teslim alma hakkına sahip olduğu anlamına gelir. Bu özellik, yük henüz deniz yoluyla taşınırken bile alım satımının yapılabilmesini sağlayarak uluslararası ticareti büyük ölçüde kolaylaştırır.

Basitçe ifade etmek gerekirse konşimento, deniz yoluyla taşınan malın kimliği, taşıma sözleşmesinin özeti ve varış yerinde malı teslim almanın anahtarıdır.

Müşterek Avarya: Tehlike Anında Ortak Sorumluluk

Deniz yolculukları, doğası gereği çeşitli tehlikeler barındırır. Bazen gemi ve yükü birlikte tehdit eden fırtına, yangın, karaya oturma gibi ciddi tehlikeler ortaya çıkabilir. İşte bu gibi durumlarda, gemiyi ve yükü bu ortak tehlikeden kurtarmak amacıyla bilerek ve makul bir şekilde yapılan olağanüstü fedakârlıklar (örneğin, gemiyi hafifletmek için yükün bir kısmını denize atmak) veya yapılan olağanüstü masraflar (örneğin, tehlikeden kaçınmak için bir sığınma limanına girmek ve burada yapılan masraflar) “Müşterek Avarya” (General Average) olarak adlandırılır.2

Müşterek avaryanın temel mantığı, çok eski denizcilik geleneklerine ve Roma Hukuku’na kadar uzanan bir hakkaniyet ilkesine dayanır: Ortak bir tehlikeden kurtulmak için yapılan fedakârlığın mali yükü, bu fedakârlık sayesinde kurtulan tüm menfaat sahipleri (gemi sahibi, yük sahipleri, navlun alacaklısı) arasında, kurtulan değerleri oranında paylaştırılmalıdır.21 Bu sistem, tehlike anında kaptanın veya ilgililerin, sadece kendi menfaatlerini değil, tüm deniz sergüzeştinin selametini düşünerek tereddütsüz hareket etmesini teşvik eder.24

Bir olayın müşterek avarya sayılabilmesi için şu şartların bir arada bulunması gerekir 20:

1. Ortak Deniz Sergüzeşti: Gemi ve yükün birlikte bir deniz yolculuğunda olması (yükleme başlangıcından boşaltma sonuna kadar).
2. Ortak Tehlike: Gemi ve yükü birlikte tehdit eden ciddi ve yakın bir tehlikenin varlığı.
3. İradi ve Makul Fedakârlık/Masraf: Tehlikeden korunmak amacıyla bilerek, isteyerek ve mantıklı (fayda sağlama olasılığı olan) bir fedakârlık (malın feda edilmesi gibi) veya masraf (sığınma limanı masrafı gibi) yapılmış olması.
4. Olağanüstülük: Yapılan fedakârlık veya masrafın, taşıma sözleşmesi kapsamında normalde katlanılması gerekenlerden farklı, sıra dışı nitelikte olması.
5. Faydalı Sonuç: Fedakârlık veya masraf sonucunda gemi, yük veya navlunun en azından bir kısmının kurtulmuş olması.

Müşterek avarya olarak kabul edilen zarar ve masrafların, kurtulan değerler (gemi, yük, navlun) arasında nasıl paylaştırılacağını hesaplama işlemine “Dispeç”, bu hesaplamayı gösteren rapora ise “Dispeç Raporu” denir.20 Dispeç işlemi, genellikle tarafların anlaşmasıyla veya mahkemece atanan uzman “dispeççi(ler)” tarafından yapılır.20 Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, müşterek avarya paylaşımında genellikle uluslararası kabul görmüş York-Anvers Kuralları (YAR) esas alınır.21

Müşterek avaryadan farklı olarak, gemi veya yükün başına gelen ve sadece o malın sahibini ilgilendiren, ortak bir tehlike sonucu olmayan veya ortak kurtuluş amacıyla yapılmayan zarar ve masraflar “Hususi Avarya” (Particular Average) olarak adlandırılır ve bu zarara sadece zarar gören katlanır.21

TDK Köşesi: Navlun Ne Demek?

Deniz ticaretinde sıkça duyduğumuz “navlun” kelimesinin Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğündeki anlamları şöyledir 31:

1. isim, ticaret: Bir yerden başka yere ulaştırmak için gemiye alınan eşyanın bütünü, yük.
2. isim, ticaret: Taşıyıcı tarafından, gemisinde taşınacak yük için istenen ücret.

Görüldüğü üzere “navlun”, hem taşınan yükün kendisini hem de bu taşıma hizmeti karşılığında ödenen ücreti ifade etmek için kullanılmaktadır. Hukuki metinlerde ve sözleşmelerde genellikle ikinci anlamı, yani taşıma ücreti anlamı kastedilir.15

Deniz Ticareti Hayatın Neresinde? Uygulama Alanları ve Örnekler

Deniz Ticareti Hukuku, sadece büyük gemileri ve uluslararası suları değil, aynı zamanda karadaki işletmeleri ve bireyleri de etkileyen geniş bir uygulama alanına sahiptir.

İthalat/İhracat Yapan KOBİ’ler İçin Deniz Ticareti Hukuku

Türkiye’deki birçok Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ), üretimleri için hammadde ithal etmekte veya ürettikleri ürünleri yurt dışına ihraç etmektedir. Bu işlemlerin büyük bir kısmı deniz yoluyla gerçekleştiği için, KOBİ’ler farkında olmasalar bile deniz ticareti hukukunun uygulama alanına girmektedirler.6

KOBİ’lerin bu alanda karşılaşabileceği başlıca sorunlar ve hukuki boyutları şunlardır:

• Navlun (Taşıma Ücreti) Sorunları: Özellikle son yıllarda yaşanan küresel tedarik zinciri sorunları ve konteyner krizleri, navlun fiyatlarında ciddi artışlara yol açmıştır.1 KOBİ’ler, taşıma sözleşmelerindeki navlun bedeli, ek masraflar (liman masrafları, ardiye ücretleri, demuraj/sürastarya gibi) ve ödeme koşullarını dikkatle incelemelidir. Beklenmedik maliyetler, KOBİ’lerin kar marjlarını önemli ölçüde etkileyebilir.6
• Konteyner ve Yer Bulma Sorunları: Küresel talep artışı veya kriz dönemlerinde boş konteyner bulmak veya gemide yer ayırtmak zorlaşabilir. Bazı armatörlerin büyük müşterilere öncelik tanıması (“VIP müşteri listesi”) küçük ölçekli firmaları mağdur edebilir.7 Bu durum, KOBİ’lerin ürünlerini zamanında sevk edememesine ve müşteri kaybetmesine neden olabilir.
• Evrak İşlemleri ve Gümrük: Uluslararası taşımacılık, konşimento, ticari fatura, sigorta poliçesi gibi birçok belge gerektirir.6 Bu belgelerdeki eksiklik veya hatalar, gümrükte gecikmelere, ek masraflara ve hatta malların ülkeye girişinin engellenmesine yol açabilir.6
• Gecikmeler ve Teslimat Sorunları: Limanlardaki yoğunluk, hava koşulları, gemi arızaları veya güzergah değişiklikleri gibi nedenlerle teslimatlarda gecikmeler yaşanabilir.1 Bu gecikmeler, KOBİ’lerin üretim planlarını aksatabilir veya müşterilerine karşı taahhütlerini yerine getirememelerine neden olabilir.
• Taşıma Sözleşmesi Şartları (Incoterms): CIF, FOB, EXW gibi uluslararası teslim şekilleri (Incoterms), taşıma maliyetlerinin, riskin ve sigorta sorumluluğunun kimde olduğunu belirler.34 KOBİ’lerin, satış veya alış sözleşmelerinde anlaşılan teslim şeklinin kendi lehlerine olup olmadığını ve hangi sorumlulukları üstlendiklerini bilmeleri hayati önem taşır.

Örnek: Batman’da faaliyet gösteren bir tekstil firması, Asya’dan ithal ettiği ipliklerin taşınması için bir taşıma şirketiyle anlaşıyor. Ancak gemi varış limanına geldiğinde, limandaki yoğunluk nedeniyle boşaltma işlemi gecikiyor ve firma beklenmedik bir şekilde yüksek demuraj (konteynerin limanda bekleme ücreti) faturasıyla karşılaşıyor. Firmanın navlun sözleşmesindeki demuraj ile ilgili hükümleri ve taşıyıcının sorumluluğunu bilmesi, bu ek maliyete itiraz edip edemeyeceğini belirleyecektir.

Bu örnekler, deniz ticareti hukukunun KOBİ’ler için ne kadar önemli olduğunu ve taşıma sözleşmelerinin dikkatle incelenmesi gerektiğini göstermektedir. Bu süreçte yaşanabilecek aksaklıklar veya anlaşmazlıklar, işletmelerin maliyetlerini artırabilir ve ticari itibarlarına zarar verebilir.1

Gemi Alım-Satımı ve Gemi İpoteği

Deniz Ticareti Hukuku, sadece yük taşımacılığını değil, aynı zamanda gemilerin kendileriyle ilgili hukuki işlemleri de düzenler. Gemi alım satımı, büyük bir yatırım gerektiren karmaşık bir süreçtir. Türk Ticaret Kanunu, özellikle sicile kayıtlı gemilerin devri için yazılı bir sözleşme yapılmasını ve imzaların noter tarafından onaylanmasını şart koşar.8 Ayrıca geminin zilyetliğinin de alıcıya geçirilmesi gerekir.8

Gemi alım satımının finansmanı genellikle “Gemi İpoteği” yoluyla sağlanır. Gemi ipoteği, bir alacağı güvence altına almak amacıyla gemi (veya payı) üzerinde kurulan sınırlı bir ayni haktır.36 Tıpkı gayrimenkul ipoteği gibi, gemi ipoteği de gemi siciline tescil edilerek kurulur ve alacaklıya, borcun ödenmemesi halinde gemiyi sattırarak alacağını tahsil etme hakkı verir.36 Tersane sahibinin, gemi inşa veya onarımından doğan alacakları için gemi üzerinde sahip olduğu kanuni ipotek hakkı da bu kapsamdadır.36 Gemi ipoteği, denizcilik sektöründe finansmana erişim açısından kritik bir araçtır.

Deniz Sigortaları: Risklere Karşı Kalkanınız

Denizcilik faaliyetleri, doğası gereği yüksek riskler içerir. Fırtınalar, kazalar, yangınlar, korsanlık gibi tehlikeler hem gemiye hem de yüke ciddi zararlar verebilir. Bu risklere karşı mali koruma sağlamanın yolu ise “Deniz Sigortaları”dır.34

Başlıca deniz sigortası türleri şunlardır:

• Tekne ve Makine Sigortası (Hull & Machinery – H&M): Geminin teknesine, makinelerine ve donanımına gelebilecek fiziksel zararları (çatma, karaya oturma, yangın vb.) teminat altına alır.
• Yük Sigortası (Cargo Insurance): Deniz yoluyla taşınan yükün yolculuk sırasında uğrayabileceği zıya veya hasarları karşılar. Genellikle ithalatçı veya ihracatçı tarafından yaptırılır.
• Navlun Sigortası: Taşıma ücretinin (navlun) çeşitli nedenlerle (örneğin yükün hasar görmesi nedeniyle teslim alınamaması) kaybedilmesi riskini teminat altına alır.34
• Sorumluluk Sigortaları (P&I – Protection & Indemnity): Gemi sahibinin veya işleticisinin üçüncü şahıslara karşı doğabilecek hukuki sorumluluklarını (örneğin, çatma sonucu diğer gemiye verilen zarar, çevre kirliliği, mürettebat yaralanmaları, yük hasarı sorumluluğu) karşılayan sigortalardır.40

Deniz sigortası poliçeleri genellikle karmaşık ve detaylıdır. Poliçenin kapsamı, teminat dışı haller ve hasar durumunda yapılması gerekenler (ihbar süreleri vb.) konusunda bilgi sahibi olmak, olası bir hasar durumunda hak kaybı yaşanmasını önler.

Liman Hizmetleri: Ticaretin Kalbi ve Hukuki Boyutu

Limanlar, deniz ticaretinin kara ile buluştuğu kritik noktalardır. Yüklerin gemilere yüklenmesi, boşaltılması, depolanması, gümrük işlemleri gibi birçok operasyon limanlarda gerçekleşir.39 Bu operasyonlar da deniz ticareti hukukunun kapsamına girer.

Liman hizmetleriyle ilgili hukuki konular şunları içerebilir:

• Yükleme ve Boşaltma (Stevedoring): Yükün gemiye yüklenmesi ve boşaltılması sırasındaki sorumluluklar, hasarlar ve gecikmeler. Navlun sözleşmesinde bu işlemlerin kime ait olduğu (örneğin FIO – Free In/Out şartı) belirtilebilir.41
• Liman İşletmeciliği: Limanların yönetimi, güvenliği, altyapısı ve liman hizmet tarifeleri ile ilgili düzenlemeler.39
• Kılavuzluk ve Römorkaj: Gemilerin limanlara güvenli giriş-çıkışı için sağlanan kılavuzluk (pilotage) ve römorkör (tugboat) hizmetleri ve bu hizmetler sırasında meydana gelebilecek kazalardaki sorumluluklar.42
• Ardiye ve Depolama: Yüklerin liman sahasında depolanmasıyla ilgili sözleşmeler ve sorumluluklar.

Liman operasyonlarındaki aksaklıklar veya anlaşmazlıklar (örneğin, hasarlı yükleme, gecikme cezaları, hatalı depolama) hukuki ihtilaflara yol açabilir. Bu nedenle liman hizmetleriyle ilgili sözleşme ve kuralların bilinmesi önemlidir.

Deniz ticareti hukukunun bu uygulama alanları, denizin sadece gemiler için değil, aynı zamanda kıyıda faaliyet gösteren işletmeler ve bireyler için de hukuki sonuçlar doğurabildiğini göstermektedir. Bu karmaşık ilişkiler ağı, uzman hukuki danışmanlığın önemini bir kez daha vurgulamaktadır.

Denizde Sorun Çıkarsa: Kazalar, Sorumluluklar ve Hak Arama Yolları

Deniz yolculukları ne kadar planlı ve dikkatli yapılırsa yapılsın, kazalar ve beklenmedik durumlar her zaman olasıdır. Bu bölümde, deniz kazaları, yük hasarları ve bu durumlarda ortaya çıkan hukuki sorumluluklar ile hak arama yolları ele alınacaktır.

Gemi Çarpışmaları (Çatma): Kusur ve Sorumluluk

Deniz Ticareti Hukuku’nda “Çatma” (Collision), iki veya daha fazla geminin birbiriyle fiziksel olarak çarpışması anlamına gelir.43 Bir geminin iskele, rıhtım veya sabit bir cisme çarpması çatma sayılmaz, bu tür olaylar genellikle haksız fiil hükümlerine göre değerlendirilir.44 Çatma, hukuki niteliği itibarıyla haksız fiilin özel bir türü olarak kabul edilir ve sorumluluğun belirlenmesinde temel kriter “kusur”dur.43

Çatma sonucu ortaya çıkan zararların tazmininde sorumluluk, kusur durumuna göre farklılık gösterir 46:

• Kusursuz Çatma (TTK m. 1287): Eğer çatma, umulmayan bir hal (örn: dümencinin ani kalp krizi geçirmesi), mücbir sebep (örn: önlenemez şiddette bir fırtına) yüzünden meydana gelmişse veya çatmanın nedeni anlaşılamıyorsa, bu durumda kusursuz çatma söz konusudur.44 Kusursuz çatmada, çarpışan gemilerin, gemideki insanların veya eşyanın uğradığı zarara, o zarara uğrayan taraf katlanır. Yani, kimse kimseden tazminat talep edemez.47 Kusursuzluğun ispatı, bunu iddia eden donatana aittir.48
• Tek Taraflı Kusurlu Çatma (TTK m. 1288): Çatma, gemilerden sadece birinin donatanının veya gemi adamlarının (kaptan, mürettebat) kusurlu bir hareketi (örn: seyir kurallarını ihlal, aşırı hız, yetersiz gözcülük) sonucu meydana gelmişse, oluşan tüm zararı (diğer gemideki hasar, yük hasarı, can kayıpları) kusurlu geminin donatanı tazmin etmek zorundadır.46
• Müşterek Kusurlu Çatma (TTK m. 1289, 1290): Eğer çatma, çarpışan gemilerin her ikisinin de donatan veya gemi adamlarının ortak kusuruyla meydana gelmişse, sorumluluk paylaşılır.46

• Eşya ve Gemi Hasarları (Mal Zararları – TTK m. 1289): Bu durumda, her geminin donatanı, diğer geminin ve yüklerin uğradığı zarardan kendi kusurunun ağırlığı oranında sorumlu olur. Mahkeme, bilirkişi incelemesi gibi yollarla her bir tarafın kusur oranını belirler (%70’e %30 gibi). Eğer kusur oranları belirlenemiyorsa veya tarafların eşit derecede kusurlu olduğu anlaşılırsa, zararı eşit olarak paylaşırlar.47 Bu tür zararlarda donatanların üçüncü kişilere (yük sahipleri gibi) karşı sorumluluğu müteselsil değildir; yani yük sahibi, zararının tamamını tek bir donatandan isteyemez, her donatandan ancak kendi kusur oranına düşen payı talep edebilir.47
• Can Zararları (Ölüm ve Yaralanma – TTK m. 1290): Müşterek kusurlu çatma sonucu gemilerdeki kişilerin (yolcu, mürettebat) ölmesi veya yaralanması durumunda, kusurlu gemilerin donatanları bu zararlardan müteselsilen sorumludur.47 Müteselsil sorumluluk, zarar görenin (veya hak sahiplerinin) zararının tamamını dilediği donatandan veya her ikisinden birden talep edebileceği anlamına gelir. Zararın tamamını ödeyen donatan, daha sonra diğer kusurlu donatana kendi kusur payı oranında rücu edebilir.48 Bu farklılık, kanun koyucunun can kayıplarına daha fazla koruma sağlama amacını yansıtır.

Çatma davalarında kusurun belirlenmesi teknik bir konu olup, genellikle mahkemeler uzman bilirkişilerden (kaptanlar, denizcilik uzmanları) rapor alırlar.51 TTK m. 1294 uyarınca, çatmada kusurun saptanmasında herhangi bir karine (varsayım) dikkate alınmaz.47 Örneğin, demirdeki geminin kusursuz olduğu veya seyir halindeki geminin kusurlu olduğu gibi varsayımlara dayanılarak karar verilemez; her olayın kendi koşulları içinde değerlendirilmesi gerekir.

Kılavuz kaptanların kusuru da çatma sorumluluğunda özellik arz eder. Gemi, isteğe bağlı kılavuz veya zorunlu danışman kılavuz (yani geminin sevk ve idaresi kaptanda kalmak üzere sadece yol gösteren kılavuz) tarafından sevk edilirken kılavuzun kusurundan kaynaklanan çatmadan geminin donatanı sorumludur. Ancak gemi, zorunlu sevk kılavuzu (yani geminin sevk ve idaresini devralan kılavuz) tarafından sevk edilirken onun kusurundan ileri gelen çatmadan donatan sorumlu tutulmaz; bu durumda sorumluluk kılavuza ve onu istihdam eden kuruluşa yönelebilir.42

Örnek Olay: Mersin Açıklarında Meydana Gelen Bir Kaza Senaryosu

İki kuru yük gemisi, “Ayşe Ana” ve “Demir Baba”, Mersin limanına yaklaşırken gece vakti ve görüş mesafesinin düşük olduğu bir anda çarpışır. Yapılan incelemede, “Ayşe Ana” gemisinin radarının arızalı olduğu ve bu arızanın sefer öncesi tespit edilmediği, “Demir Baba” gemisinin ise o anki koşullar için emniyetli olmayan bir hızla seyrettiği ve yeterli gözcülük yapmadığı anlaşılır. Çarpışma sonucu her iki gemide de ciddi yapısal hasar meydana gelir ve “Ayşe Ana” gemisinin ambarındaki narenciye yükünün bir kısmı ezilerek ticari değerini kaybeder.

Bu senaryoda, her iki geminin de kusurlu olduğu açıktır (Müşterek Kusurlu Çatma). “Ayşe Ana”nın donatanı, geminin sefere elverişli (çalışır radarla) çıkmamasından; “Demir Baba”nın donatanı ise gemi adamlarının seyir kusurlarından (aşırı hız, yetersiz gözcülük) sorumludur. Mahkeme, bir bilirkişi heyeti görevlendirerek her iki geminin kusur oranlarını (%60 Ayşe Ana, %40 Demir Baba gibi) belirleyecektir. Buna göre:

• “Ayşe Ana”nın donatanı, “Demir Baba”nın gemi hasarının %60’ını tazmin etmekle yükümlü olacaktır.
• “Demir Baba”nın donatanı, “Ayşe Ana”nın gemi hasarının ve yük hasarının %40’ını tazmin etmekle yükümlü olacaktır.
• Eğer kazada yaralanan veya hayatını kaybeden olursa, her iki donatan da bu can zararlarından müteselsilen sorumlu olacaklardır.

Bu örnek, çatma davalarının karmaşıklığını ve kusur oranlarının belirlenmesinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Yükünüz Hasar Görürse: Taşıyanın Sorumluluğu ve Haklarınız

Deniz yoluyla taşınan yüklerin varma limanına sağlam ve zamanında ulaşması esastır. Ancak taşıma sırasında yükler çeşitli nedenlerle hasar görebilir (ıslanma, kırılma, ezilme vb.), kaybolabilir (zıya) veya teslimatta gecikme yaşanabilir. Bu gibi durumlarda taşıyanın hukuki sorumluluğu gündeme gelir.

Türk Ticaret Kanunu (TTK m. 1178, eski TTK m. 1061), taşıyana kapsamlı bir “özen yükümlülüğü” yükler.54 Taşıyan, eşyanın yüklenmesi, istiflenmesi, taşınması, muhafazası ve boşaltılması aşamalarında “tedbirli bir taşıyanın göstermesi gereken dikkat ve özeni” göstermekle yükümlüdür.54 Bu, objektif bir standarttır; yani taşıyanın kişisel yetenekleri değil, sektördeki makul ve basiretli bir taşıyıcının standardı esas alınır.

Taşıyan, kural olarak, eşya kendi muhafazası altındayken (teslim almadan teslim etmeye kadar) meydana gelen zıya, hasar veya gecikmeden doğan zararlardan sorumludur.54 Bu sorumluluk, bir kusur sorumluluğudur; ancak ispat yükü genellikle taşıyan üzerindedir. Yani, yük sahibi (veya ilgili taraf), yükü taşıyana hasarsız teslim ettiğini (genellikle temiz konşimento ile ispatlanır) ve varma limanında hasarlı/eksik teslim aldığını veya gecikme yaşandığını ispatlarsa, taşıyan bu zararın kendi kusurundan kaynaklanmadığını veya sorumsuzluk hallerinden birinin mevcut olduğunu ispat etmedikçe sorumlu tutulur.54

Taşıyanın sorumluluktan kurtulabileceği bazı durumlar TTK’da (m. 1180-1182, eski m. 1062-1063) sayılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır 56:

• Gemi adamlarının geminin sevkine veya teknik idaresine ilişkin kusurları (örn: yanlış rota çizme, makine arızasına müdahalede hata). Ancak bu sorumsuzluk hali, yükün istifi, bakımı gibi ticari kusurları kapsamaz.
• Yangın (ancak yangın taşıyanın kendi kusurundan çıkmamış olmalı).
• Deniz veya diğer suların tehlike ve kazaları (örn: beklenmedik fırtına).
• Harp olayları, ayaklanmalar, kamu düşmanlarının hareketleri.
• Mahkemelerin el koyma kararları, karantina kısıtlamaları.
• Grev, lokavt gibi çalışma engelleri.
• Yükletenin, taşıtanın veya malikin fiil veya ihmalleri.
• Malın gizli ayıpları veya doğal niteliği (fire verme gibi).
• Ambalajın yetersizliği (ancak taşıyanın bunu bilerek kabul etmemesi gerekir).
• İşaretlerin yetersizliği.

Hasar Bildirimi (İhbar) Çok Önemli!

Yükü teslim alan gönderilenin, yükte gözle görülebilir bir hasar veya eksiklik varsa bunu en geç teslim anında, eğer hasar dışarıdan belli olmuyorsa teslimden itibaren yedi gün içinde taşıyana yazılı olarak bildirmesi (ihbar etmesi) gerekir (TTK m. 1185).11 Gecikme durumunda ise, teslim tarihinden itibaren altmış gün içinde yazılı bildirim yapılmalıdır.61 Bu bildirimlerin süresinde ve usulüne uygun yapılması, ispat açısından kritik öneme sahiptir. Bildirim yapılmazsa, yükün konşimentoda belirtildiği gibi teslim edildiği varsayılır (karine) ve yük sahibi, hasarın taşıma sırasında meydana geldiğini ispatlamakla yükümlü olur ki bu genellikle zordur.59 Bu nedenle, yük teslim alınırken dikkatli kontrol yapılmalı ve şüpheli durumlarda derhal taşıyana veya acentesine yazılı bildirimde bulunulmalıdır.

Yargıtay Işığında: Hatalı Yükleme ve Taşıyanın Gözetim Borcu

Taşıyanın özen yükümlülüğünün kapsamı konusunda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun önemli bir kararı (E. 2017/3080 K. 2021/1312) bulunmaktadır.14 Bu karara konu olan olayda, yük sahibi (gönderici) malları üstü açık bir konteynere kendisi yüklemiş ancak taşıma sırasında mallar hasar görmüştür. Taşıyıcı, hasarın göndericinin hatalı yüklemesinden kaynaklandığını savunmuştur.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, bu tür durumlarda (özellikle yüklemenin dışarıdan görülebildiği konteynerlerde) taşıyanın sadece malı taşımakla kalmayıp, yüklemenin deniz taşımasına uygun ve güvenli yapılıp yapılmadığını gözetleme ve denetleme (gözetim görevi) yükümlülüğünün de bulunduğunu vurgulamıştır.14 Karara göre, basiretli bir taşıyan, bariz şekilde güvensiz veya hatalı bir yüklemeyi fark ettiğinde göndericiyi uyarmalı, düzeltilmesini sağlamalı ve hatta gerekiyorsa o yükü taşımayı reddetmelidir. Göndericinin yüklemede kusurlu olması (müterafik kusur), taşıyanın kendi gözetim görevini ihmal etmesi durumunda sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırmaz.14 Bu karar, taşıyanın özen borcunun geniş yorumlandığını ve taşıma sürecinin her aşamasında aktif bir rol üstlenmesi beklendiğini göstermektedir.

Kurtarma ve Yardım Faaliyetleri

Denizde tehlikeye düşen bir gemiye, içindeki yüke veya insanlara yardım edilmesi, denizciliğin en temel ilkelerindendir. “Kurtarma” (Salvage) ve “Yardım” (Assistance), denizde tehlikede olan değerleri (gemi, yük, navlun, can) kurtarmak amacıyla yapılan faaliyetlerdir.2

Bu faaliyetler genellikle bir ücret karşılığında yapılır. Başarılı bir kurtarma faaliyeti sonucunda kurtarılan değerler üzerinden, kurtarma işini yapanlara (kurtaranlar) bir “kurtarma ücreti” ödenir.44 Bu ücretin miktarı, taraflar arasında bir sözleşme yoksa, kurtarılan değerin miktarı, karşılaşılan tehlikenin büyüklüğü, kurtaranların harcadığı çaba, zaman ve masraflar gibi faktörlere göre mahkemece veya hakemlerce belirlenir.44 Kurtarma faaliyeti başarısız olursa, genellikle bir ücret talep edilemez (“No cure, no pay” ilkesi). Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili bölümleri (m. 1298-1319) kurtarma ve yardım faaliyetlerine ilişkin detaylı düzenlemeler içermektedir.63

Deniz Ticareti Uyuşmazlıklarında Yol Haritanız

Deniz ticaretinde ortaya çıkan anlaşmazlıkların çözümü, özel uzmanlık ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Bu bölümde, sık karşılaşılan uyuşmazlık türleri, hak arama sürecinin ilk adımları ve mahkeme kararlarından örnekler ele alınacaktır.

Hak Aramanın İlk Adımları: İhtarname ve Dava Süreci

Deniz ticareti uyuşmazlıklarının çözümü her zaman doğrudan mahkemeye başvurmayı gerektirmez. Çoğu zaman, dava açılmadan önce atılacak adımlar sorunun çözümünü sağlayabilir veya dava sürecine hazırlık niteliği taşır.

İhtarname: Birçok durumda, hak arama sürecinin ilk adımı karşı tarafa bir “İhtarname” göndermektir.67 İhtarname, noter aracılığıyla gönderilen ve belirli bir hukuki durum veya talep hakkında karşı tarafı resmi olarak bilgilendiren yazılı bir bildirimdir.69 Örneğin:

• Ödenmeyen navlun alacağı için borçluya ödeme ihtarı çekilebilir.64
• Yük hasarı durumunda taşıyana tazminat talebini içeren bir ihtarname gönderilebilir.59
• Sözleşmeye aykırı bir davranışın durdurulması talep edilebilir.

İhtarname göndermenin amaçları şunlar olabilir 67:

• Karşı tarafı talepten haberdar etmek ve sulh yoluyla çözüm aramak.
• Karşı tarafı temerrüde düşürmek (borcun ödenmesi gereken tarihi belirlemek ve gecikme faizi işletmeye başlamak).
• Belirli dava türleri için kanunen zorunlu bir ön adım olabilir (örneğin, bazı kira uyuşmazlıklarında olduğu gibi 72).
• Dava açılması durumunda, iyi niyetli bir çözüm arayışında bulunulduğunu göstermek.

İhtarnameye cevap verme zorunluluğu olmasa da, gelen bir ihtara kayıtsız kalmak veya cevap vermemek, ileride aleyhe yorumlanabilecek durumlar yaratabilir.67 İhtarnamenin içeriği, talebin açık ve net bir şekilde belirtilmesi, hukuki dayanakların gösterilmesi ve belirli bir süre verilmesi açısından önemlidir. Etkili bir ihtarname hazırlanması hukuki bilgi gerektirir.73

Dava Süreci: İhtarnameye rağmen sonuç alınamazsa veya durum doğrudan dava açmayı gerektiriyorsa, yetkili mahkemede “Dava Dilekçesi” ile dava açılır.74 Deniz ticareti uyuşmazlıkları genellikle ticari dava niteliğindedir ve işin niteliğine göre görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi veya özel olarak kurulmuş Denizcilik İhtisas Mahkemeleri olabilir.41

Bir dava dilekçesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca temel olarak şu unsurları içermelidir 74:

• Yetkili ve görevli mahkemenin adı.
• Tarafların (davacı ve davalı) kimlik bilgileri ve adresleri.
• Varsa tarafların vekillerinin (avukatlarının) bilgileri.
• Davanın konusu ve değeri (eğer para alacağı ise).
• Davacının iddiasının dayanağı olan tüm vakıaların (olayların) sıra numarası altında açık özetleri.
• İddia edilen vakıaların hangi delillerle ispat edileceği.
• Hukuki sebepler (ilgili kanun maddeleri vb.).
• Açık bir şekilde talep sonucu (mahkemeden ne istenildiği).
• Davacının veya vekilinin imzası.

Deniz ticareti davaları genellikle karmaşık olaylar, teknik detaylar ve uluslararası unsurlar içerdiğinden, dava dilekçesinin eksiksiz, doğru ve hukuki dayanakları sağlam bir şekilde hazırlanması büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki, internette bulunan veya başka davalardan alınan genel dilekçe örnekleri 78 sizin özel durumunuza uymayabilir ve hak kaybına neden olabilir. Her dava kendine özgüdür ve dilekçenin, olayın tüm detayları ve ilgili deliller dikkate alınarak, deniz ticareti hukukunda uzman bir avukat tarafından hazırlanması en doğru yoldur.

Mahkeme Kararlarından Örnekler:

Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) kararları, kanunların nasıl yorumlandığını ve uygulandığını göstermesi açısından önemlidir.

Ödenmeyen Navlun Alacağı (Yargıtay Kararı Özeti)

Navlun alacakları, deniz ticareti hukukunda sık karşılaşılan uyuşmazlıklardandır. Bu alacaklar için TTK’da özel bir zamanaşımı süresi öngörülmüştür: Navlun alacağı, muaccel olduğu (istenebilir hale geldiği) tarihten itibaren bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.64 Bu sürenin kaçırılması halinde alacak talep edilemez. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin bir kararında 64, davalının navlun ücretini ödediğini savunmasına rağmen, davalının kendi ticari defterlerinde ilgili faturanın kaydının bulunduğu ancak ödemeye dair bir kaydın bulunmadığı tespit edilmiştir. Yargıtay, bu durumda, davalının kendi kayıtlarına göre dahi ödemenin ispatlanamadığını ve navlun ücretinin ödenmediğinin kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir.64 Bu karar, ticari defterlerin ispat gücünü ve navlun alacağı davalarında dikkatli belge takibinin önemini vurgulamaktadır.

Çatma Sonrası Sorumluluk (BAM Kararı Özeti)

Deniz ticareti davalarında usul kurallarına uymak, davanın esası kadar önemlidir. İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 13. Hukuk Dairesi’nin bir kararı (2018/242 E., 2018/882 K.) bu durumu çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.77 Bu dosyada, ilk derece mahkemesi (Denizcilik İhtisas Mahkemesi sıfatıyla Asliye Ticaret Mahkemesi) bir karar vermiş ve bu karara karşı istinaf (BAM’a başvuru) yoluna gidilmiştir. Ancak BAM, yaptığı incelemede, davanın daha önceki aşamasında, BAM’ların faaliyete geçmesinden önce verilmiş ve Yargıtay tarafından onanarak kesinleşmiş bir görevsizlik kararı bulunduğunu tespit etmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun geçici maddesi uyarınca, BAM’lar faaliyete geçmeden önce temyiz yoluna başvurulmuş (veya başvurma süresi geçmiş) kararlar için eski kanun yolunun (Yargıtay’a temyiz) uygulanması gerekmektedir. Bu nedenle BAM, yerel mahkemenin yeni tarihli nihai kararının istinafa değil, temyize tabi olduğuna karar vererek istinaf başvurusunu görev yönünden reddetmiş ve dosyayı temyiz incelemesi için Yargıtay’a gönderilmek üzere geri çevirmiştir.77 Bu karar, özellikle kanunların değiştiği veya yeni yargı yollarının (istinaf gibi) uygulamaya girdiği dönemlerde, doğru kanun yolunu takip etmenin ve usul kurallarının ne kadar hayati olduğunu göstermektedir. Yanlış kanun yoluna başvurmak, hak arama sürecini uzatabilir veya hak kayıplarına yol açabilir. Çatma davaları için genel zamanaşımı süresinin ise olay tarihinden itibaren 2 yıl olduğunu tekrar hatırlatmak gerekir.46

Bu örnekler, deniz ticareti uyuşmazlıklarının çözümünde hem maddi hukuka (sözleşme, sorumluluk kuralları) hem de usul hukukuna (zamanaşımı, görevli mahkeme, kanun yolları) hakimiyetin şart olduğunu göstermektedir.

Son Söz

Deniz Ticareti Hukukunda Bilgi Güçtür

Deniz Ticareti Hukuku, uluslararası ticaretin can damarı olan deniz taşımacılığını düzenleyen, kendine özgü kuralları ve dinamikleri olan, karmaşık bir hukuk dalıdır. Bu makalede ele alınan temel kavramlar, uygulama alanları ve potansiyel sorunlar, bu alanın sadece büyük oyuncuları değil, ithalat/ihracat yapan KOBİ’leri ve hatta dolaylı olarak tüketicileri de etkileyebileceğini göstermiştir. Navlun sözleşmelerinden konşimentolara, taşıyanın sorumluluğundan çatma ve müşterek avarya gibi deniz kazalarına kadar birçok farklı konuyu içinde barındıran bu hukuk dalında temel bilgilere sahip olmak, riskleri öngörebilmek, hakları koruyabilmek ve ticari faaliyetleri daha güvenli bir zeminde yürütebilmek adına önemli bir güçtür.

Haklarınızı Korumak İçin Uzman Desteği Almaktan Çekinmeyin

Bu makale, Deniz Ticareti Hukuku’nun engin sularında bir yol haritası sunmayı amaçlasa da, unutulmamalıdır ki her hukuki mesele kendine özgü detaylar içerir. Özellikle deniz ticaretinde karşılaşılan sorunlar, genellikle yüksek meblağlar, uluslararası taraflar ve teknik uzmanlık gerektiren konuları beraberinde getirir. Yükünüzün hasar görmesi, navlun bedelinin ödenmemesi, bir gemi kazasına karışılması veya karmaşık bir taşıma sözleşmesinin yorumlanması gibi durumlarda, genel bilgilerle hareket etmek yerine, konunun uzmanı bir hukukçudan destek almak en doğru yaklaşımdır. Deniz Ticareti Hukuku alanında deneyimli bir avukat, özel durumunuzu analiz ederek size en uygun hukuki stratejiyi belirleyecek, haklarınızı en etkin şekilde savunacak ve olası hak kayıplarının önüne geçecektir. Hak arama sürecinde doğru adımları atmak ve hukuki haklarınızı tam olarak kullanabilmek için profesyonel destek almaktan çekinmeyin.

 

Kod snippet’i

 

\end{document}

Alıntılanan çalışmalar

1. uluslararası denizyolu taşımacılığında yaşanan tehditler ve çözüm önerileri – DergiPark, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1929674
2. Deniz Ticareti Hukuku – Ökke Avukatlık, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://okke.av.tr/deniz-ticareti-hukuku/
3. Deniz ticareti hukuku – Vikipedi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz_ticareti_hukuku
4. Deniz Ticaret Hukuku – KOÇ & DOĞAN HUKUK OFİSİ, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kocdoganhukukofisi.com/calisma-alanlari/deniz-ticaret-hukuku/
5. Deniz Hukuku | Bbpartners, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.bbpartnerslaw.com/denizhukuku
6. Denizyolu Taşımacılığında Karşılaşılan Sorunlar Ve Çözümleri …, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.odenlojistik.com/denizyolu-tasimaciliginda-karsilasilan-sorunlar-ve-cozumleri
7. KONTEYNER KRİZİNDEN SONRA BAZI FİRMALAR ARTIK DAHA EŞİT, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.utikad.org.tr/Detay/Sektor-Haberleri/30358/konteyner-krizinden-sonra-bazi-firmalar-artik-daha-esit
8. TÜRK TİCARET KANUNU, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://ksmmmo.org.tr/office/pdf/6102-05.pdf
9. Maritime Law in Turkey – Turkish lawyers, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://lawyer-turkey.com/maritime-law-in-turkey/
10. General Overview of Turkish Maritime Law – IALL, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://iall.org/general-overview-of-turkish-maritime-law/
11. Shipping Laws and Regulations in Turkey: A Comprehensive Guide – Lexin Legal, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://lexinlegal.com/articles/f/shipping-laws-and-regulations-in-turkey-a-comprehensive-guide
12. Navlun Sözleşmesi – Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kulacoglu.av.tr/navlun-sozlesmesi/
13. Gemi Acenteliği ve Hukuk (3) Deniz Ticaret Hukuku – Vapur Donatanları, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.vda.org.tr/aylik-yazi/gemi-acenteligi-ve-hukuk-3-deniz-ticaret-hukuku/21
14. HGK., E. 2017/3080 K. 2021/1312 T. 2.11.2021 – Yargıtay Kararı – LEXPERA, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/yargitay/hgk-e-2017-3080-k-2021-1312-t-2-11-2021
15. deniz ticaret hukukunda navlun eşya taşıma ücreti) anlamı üzerine……., erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.karayazgan.av.tr/Upload/PageFile/21c0659fe64a42a08869b60d2a4007d2-5%20Deniz%20Ticaret%20Hukukunda%20Navlun%20(E%C5%9Fya%20Ta%C5%9F%C4%B1ma%20%C3%9Ccreti)%20nin%20Anlam%C4%B1%20%C3%9Czerine.pdf
16. Türk Ticaret Kanunu (Madde 1138-1535) – orgTR.org, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://orgtr.org/turk-ticaret-kanunu-madde-1138-1535/
17. Denizde Taşıma Sözleşmesi ile Konişmento Arasındaki İlişki | Erdem&Erdem, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/denizde-tasima-sozlesmesi-ile-konismento-arasindaki-iliski
18. Gemi Acenteliği ve Hukuk (3) Deniz Ticaret Hukuku, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://vda.org.tr/aylik-yazi/gemi-acenteligi-ve-hukuk-3-deniz-ticaret-hukuku/21
19. NAVLUN SÖZLEŞMELERİ – 2M Hukuk, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://2mhukuk.com/navlun-sozlesmeleri/
20. Müşterek Avarya Nedir? – Ekin Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ekinhukuk.com.tr/musterek-avarya/
21. MÜŞTEREK AVARYANIN YORK-ANVERS KURALLARI İLE BİRLİKTE İNCELENMESİ – İstanbul Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/47813.pdf
22. MÜŞTEREK AVARYA NEDİR? – Avukat Ferhat Kule, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://ferhatkule.av.tr/musterek-avarya-nedir/
23. General Average in Turkish Maritime Law – Avukat Ozan Soylu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://ozansoylu.av.tr/en/what-is-general-average-in-turkish-maritime-law/
24. Müşterek Avarya Nedir? – Kapital Hukuk, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kapitalhukuk.com/musterek-avarya-nedir/
25. Understanding General Average in Marine Insurance – Pazago Blogs, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://blog.pazago.com/post/general-average-marine-insurance-explained
26. How have general average concepts developed across maritime countries and jurisdictions, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/CMI-IWG-GA-Colloquium-Istanbul-Presentation-Prof.-Didem-Light.pdf
27. 2016 York Antwerp Rules | Erdem&Erdem, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.erdem-erdem.av.tr/en/insights/2016-york-antwerp-rules
28. 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU VE MÜŞTEREK AVARYA Yrd. Doç. Dr. Mehtap – DergiPark, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/801838
29. Shipping Laws and Regulations Report 2024-2025 Turkey/Türkiye – ICLG.com, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://iclg.com/practice-areas/shipping-laws-and-regulations/turkey-trkiye
30. Müşterek Avarya nedir? – Sigorta Medya, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://sigortamedya.com.tr/musterek-avarya-nedir/
31. Navlun Ne Demek, TDK Sözlük Anlamı Nedir? Navlunu Kim Öder, Navlun Faturasını Kim Düzenler? – En Son Haberler – Milliyet, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.milliyet.com.tr/egitim/navlun-ne-demek-tdk-sozluk-anlami-nedir-navlunu-kim-oder-navlun-faturasini-kim-duzenler-6520269
32. Navlun Ne Demek, Ne Anlama Gelir? Navlun Kelimesi TDK Sözlük …, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.haberturk.com/ne-demek/navlun-ne-anlama-gelir
33. Deniz Taşımacılığının Küresel Ticaretteki Rolü ve Geleceği – Transarya, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://transarya.com.tr/deniz-tasimaciliginin-kuresel-ticaretteki-rolu-ve-gelecegi/
34. Navlun Nedir? | Sigorta Sözlüğü – Aksigorta, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.aksigorta.com.tr/yardim-merkezi/sigorta-sozlugu/navlun
35. CIF Teslim Şekli Nedir? – Avukat – Tercan Avukatlık, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://mehmetserhattercan.com/cif-teslim-sekli-nedir
36. Deniz Ticareti Hukuku Cilt II : Gemilerin Eşya Hukuku (1. Fasikül : Giriş – Temel Kavramlar – Zilyetlik – Kanuni Rehin Hakları) – Kerim ATAMER – Kitap – Yetkin Yayınları, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://yetkin.com.tr/deniz-ticareti-hukuku-cilt-ii-gemilerin-esya-hukuku-1-fasikul-giris-temel-kavramlar-zilyetlik-kanuni-rehin-haklari-8452
37. Deniz Ticareti Hukuku Cilt II, Kerim Atamer – Kitap – Seçkin Yayıncılık, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.seckin.com.tr/kitap/deniz-ticareti-hukuku-cilt-ii-gemilerin-esya-hukuku-1-fasikul-giris-temel-kavramlar-zilyetlik-kanuni-rehin-haklari-kerim-atamer-s-p-522966913
38. Turkish Maritime Law: An Overview – Lexin Legal, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://lexinlegal.com/articles/f/turkish-maritime-law-an-overview
39. Deniz Ticaret Hukuku – AG Hukuk Avukatlık ve Danışmanlık, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.aghukukburosu.com/deniz-ticaret-hukuku/
40. DENİZ ARAÇLARI SORUMLULUK SİGORTASI SÖZLEŞMESİ – İstanbul Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/ET001867.pdf
41. DENİZ TİCARET HUKUKU ÖRNEK KARARLAR – Forum Adalet, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.forumadalet.net/index.php?topic=3195.0
42. 6102 sayılı yeni türk ticaret kanunu uyarınca çatmada kılavuz, gemi trafik hizmetleri sistemi ve römorkaj kusurunun değerlendirilmesi – İstanbul Ticaret Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ticaret.edu.tr/uploads/kutuphane/dergi/s20/1-12.pdf
43. Çatmanın Nevileri – Deniz Ticareti, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.berk-mustafaisik.av.tr/deniz-ticareti-davalari/
44. Deniz Hukukunda Çatma ile Kurtarma ve Yardım – Avukat Ozan Soylu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://ozansoylu.av.tr/deniz-hukukunda-catma-ile-kurtarma-ve-yardimotomatik-taslak/
45. Müşterek Kusurlu Çatma Klozu ve Hukuki Sonuçları – KHAS Hukuk Fakültesi Hukuk Bülteni, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://hukukbulteni.khas.edu.tr/bulten/127
46. Gemi Kazalarında Hukuki Sorumluluk – Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kulacoglu.av.tr/gemi-kazalarinda-hukuki-sorumluluk/
47. 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU UYARINCA ÇATMA HÜKÜMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Av. Ergun ERSOY – DergiPark, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/801836
48. Deniz Ticaret Hukukunda Çatma – YAVUZ HUKUK BÜROSU, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.eyavuz.av.tr/deniz-ticaret-hukukunda-catma/
49. Deniz Ticaretinde Çatma – Ekin Hukuk, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ekinhukuk.com.tr/deniz-ticaretinde-catma/
50. DENİZ KAZALARI TÜRLERİ VE HUKUKİ SONUÇLARI: ÇATMA, BATMA, KARAYA OTURMA VE SORUMLULUKLAR | Avukat Ferhat Kule, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://ferhatkule.av.tr/deniz-kazalari-turleri-ve-hukuki-sonuclari-catma-batma-karaya-oturma-ve-sorumluluklar/
51. Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımı ile çatma kusur oranlarının belirlenmesi – DergiPark, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2536427
52. “GELĠġTĠRĠLMĠġ BĠLĠRKĠġĠLĠK SĠSTEMĠ EġLEġTĠRME PROJESĠ” “TRAFĠK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN HUKUK VE CEZA, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://higm.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1392019141233Trafik%20Kazalar%C4%B1ndan%20Kaynaklanan%20Davalarda%20Bilirki%C5%9Filik.pdf
53. “6102 SAYILI YENİ TÜRK TİCARET KANUNU UYARINCA DONATANIN GEMİ ADAMLARININ KUSURLARINDAN DOĞAN SORUMLULUĞU VE SORUMLULUĞ – İstanbul Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/50164.pdf
54. kesicigoktasegemen.av.tr, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kesicigoktasegemen.av.tr/dosya/yuke_ozen_yukumlulugu.pdf
55. Türk Hukukunda Deniz Yolu ile Eşya Taşımalarında Taşıyanın Sorumluluğu | Erdem&Erdem, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/turk-hukukunda-deniz-yolu-ile-esya-tasimalarinda-tasiyanin-sorumlulugu
56. taşıyanın mutlak sorumsuzluk halleri – lib.gazi.edu.tr, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/6_5.pdf
57. Denizyoluyla Yapılan Eşya Taşımaları Bakımından Türk Ticaret Kanunu’nda Taşıyan Lehine Düzenlenmiş Olan Muhtemel S – DergiPark, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3516068
58. Deniz Ticareti Hukukunda Taşıyanın Sorumluluğuna Yol Açan Sebepler – Par Hukuk, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://par.av.tr/deniz-ticareti-hukukunda-tasiyanin-sorumluluguna-yol-acan-sebepler/
59. Dr. Gülşah YILMAZ* TAŞIMA HUKUKUNDA, GÖNDERİLENİN YÜKTEKİ ZIYA VE HASARI BİLDİRİM KÜLFETİNİN TAŞIMA SİGORTASINDA – İzmir Barosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.izmirbarosu.org.tr/pdfdosya/tasima-hukukund20198516942542.pdf
60. Deniz Yolu ile Yapılan Taşımalarda Yükün Zıya ve Hasarı ile Teslimdeki Gecikmenin Bildirimi – Jurix, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.jurix.com.tr/article/3799?u=0&c=0
61. Deniz Ticaret Hukukunda Staryanın Başlaması – Legal Yayıncılık, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://legal.com.tr/blog/genel/deniz-ticaret-hukukunda-staryanin-baslamasi/
62. Denizyoluyla Eşya Taşımalarında Eşyadaki Zıyaı veya Hasarın Bildirimi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.burucuoglu.com/2021/11/15/denizyoluyla-esya-tasimalarinda-esyadaki-ziyai-veya-hasarin-bildirimi-avukat-lawyer-matirime-corporate-izmir-turkey/
63. Deniz Ticareti Yasal Dayanaklar – Cem Kabdan Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, http://www.cemkabdan.av.tr/tr/tasima/deniz-ticareti/
64. NAVLUN ALACAĞI İCRA TAKİBİ- İSTANBUL AVUKATI – İsmail Yıldırım, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ismailyildirim.av.tr/yazi/navlun-alacagi-icra-takibi-istanbul-avukati/143
65. Uluslararası Taşımalarda Taşıyanın Sorumluluğu`na Dair Yargıtay Kararı İncelemesi, erişim tarihi Nisan 21, 2025, http://www.guneyhukuk.com.tr/index.php?page=makale&id=42
66. TÜRK TİCARET KANUNU > – Deniz Ticareti > – Deniz Ticareti Sözleşmeleri > – Navlun Sözleşmesi > – Taşıyanın Sorumluluğu ve Hakları > – A) Taşıyanın sorumluluğu > – VII- Tazminat istemi için süre > Madde 1188 – 1. Hak düşürücü süre – e-uyar.com, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://app.e-uyar.com/madde/index/487136e7-b1b5-41a5-8177-33f40ce637b4
67. İhtarname Nedir? İhtarname Örneği (2025) – Ekin Hukuk, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ekinhukuk.com.tr/ihtarname-nedir/
68. İhtarname / İhbarname Nedir? Örneği – Ci Avukatlık – Çiloğlu İncegül Avukat Ortaklığı, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://avukatortakligi.com/ihtarname-ihbarname/
69. Ücret Tarifeleri – İstanbul Barosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.istanbulbarosu.org.tr/ucrettarifeleri.aspx
70. İhtarname Nedir? [2025] Güncel İhtarname Örnekleri – Antalya Avukat Ahmet Alkan, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/ihtarname-ornegi-nedir/
71. Borçlunun Temerrüde Düşürülebilmesi İçin; İhtarnamenin Belirli Bir Süre İçerisinde, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.kartalhanhukuk.com/?pnum=249
72. Kira Tespit ve Tahliye Davalarında Zorunlu Arabuluculuk – Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://kulacoglu.av.tr/kira-tespit-ve-tahliye-davalarinda-zorunlu-arabuluculuk/
73. İhtarname Hazırlanması ve Çekilmesi | Mıhcı Hukuk Bürosu | İstanbul, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.mihcihukuk.com/ihtarname-hazirlanmasi-cekilmesi.html/comment-page-1/
74. Dava ve Cevap Dilekçesi (HMK m.119 – m.126) – Ekin Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ekinhukuk.com.tr/dava-ve-cevap-dilekcesi-hmk-m-119-m-126/
75. Litigation & Dispute Resolution 2017, Turkey Chapter | Gün + Partners, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://gun.av.tr/insights/guides/litigation-dispute-resolution-2017-turkey-chapter
76. Denizcilik İhtisas mahkemelerinin görev alanının tayininde uyuşmazlığın deniz ticaretinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı esas alınır. Görev hususu resen ve davanın her aşamasında incelenmesi gereken hus | Uğur Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.ugurhukukburosu.com/tr/bolge-adliye-istinaf-mahkemesi-kararlari/denizcilik-ihtisas-mahkemelerinin-gorev-alaninin-t-10626
77. istanbul bölge adliye mahkemesi 13. hukuk dairesi’nin 2018/242 …, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://avevrak.com/yargitay/11326172/catmadan-denizcilik-ihtisas-iik-goreve-baslama-l-n-u-sifatiyla
78. Hukuk Rehberi Örnek Dilekçeler – Canan RUHİ, Ahmet Cemal RUHİ – Kitap, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://yetkin.com.tr/hukuk-rehberi-ornek-dilekceler-280
79. istanbul 17. asliye ticaret mahkemesi’nin gemi ve yük alacaklılığı davasına ilişkin kararı: davacının navlun alacağı talebi, taşıma ifası ve gecikme sorumluluğu kapsamında incelenmiş ve bilirkişi incelemesi talep edilmiştir. – Yargıtay karar içtihat – Avevrak.com, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://avevrak.com/dev/yargitay/31498846/gemiden-depoya-varis-hasarsiz-limanina-navlun-yukun-sok-limaninda-limanindan
80. Alacak Gemi Ve Yük Alacaklılığından Kaynaklanan | Sayfa 49 Karar Arama – Son Karar’da Ara, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.sonkarar.com/search/Alacak+Gemi+Ve+Y%C3%BCk+Alacakl%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1ndan+Kaynaklanan/49
81. Litigation and Enforcement 2023 in Turkey – Gün + Partners, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://gun.av.tr/insights/guides/litigation-and-enforcement-2023-in-turkey
82. Tapu İptal Ve Tescil Davası- Davaya Dahil Etme Dilekçesi Örneği – Küçükçekmece Gayrimenkul Avukatı – Avukat Damla Durmuş, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://damladurmus.com.tr/Haber/tapu-iptal-ve-tescil-davasi-davaya-dahil-etme-dilekcesi-ornegi.html
83. gemi yönetimi sözleşmesi ihlali nedeniyle icra takibinin devamına ve tazminata ilişkin asliye ticaret mahkemesi davası – dava dilekçesi deniz hukuku.docx – Dilekçe örnekleri – Avevrak.com, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://avevrak.com/dava-dilekcesi-deniz-hukuku/
84. 11. asliye ticaret mahkemesi’nde görülen deniz taşıması davasına ilişkin görev ve zamanaşımı itirazı ile esas hakkındaki savunma – deniz ticaret hukuku davaya cevap dilekçesi.docx – Dilekçe örnekleri – Avevrak.com, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://avevrak.com/deniz-ticaret-hukuku-davaya-cevap-dilekcesi/
85. Dilekçe Örnekleri – Küçükçekmece Gayrimenkul Avukatı – Avukat Damla Durmuş, erişim tarihi Nisan 21, 2025, https://www.damladurmus.com.tr/Kategori/dilekce-ornekleri.html