Hisseli Tapuda Komşunuzun Payını Öncelikli Satın Alma Hakkınız: Şufa (Önalım) Davası Nedir?

Önalım Hakkına Dair

Aşık Hukuk Bürosu28 Nisan 2025

15 27 dakika okuma süresi

Ortaklaşa sahip olduğunuz bir arsanız, miras yoluyla size ve kardeşlerinize kalmış bir tarlanız ya da apartmanınızın bulunduğu arazide paydaş olduğunuz bir durum düşünün. Bir gün, ortaklardan birinin size hiç haber vermeden kendi payını hiç tanımadığınız bir yabancıya sattığını öğreniyorsunuz. Bu durum, mülkünüzün geleceği ve diğer ortaklarla ilişkileriniz açısından endişe yaratabilir. İşte tam bu noktada, Türk Medeni Kanunu’nun paydaşlara tanıdığı önemli bir güvence devreye giriyor: Yasal Önalım Hakkı, ya da eski adıyla Şufa Hakkı.

Peki, nedir bu hak ve sizi nasıl korur? Öncelikle “paylı mülkiyet” kavramını anlamak gerekir. Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesine göre paylı mülkiyet, birden çok kişinin, fiziksel olarak bölünmemiş bir malın tamamına, belirli paylarla (hisselerle) sahip olması durumudur.1 Burada önemli olan, her ortağın malın belirli bir kısmına değil, tamamına soyut bir pay oranıyla sahip olmasıdır.1 İşte bu paylı mülkiyet durumunda, paydaşlardan biri kendi payını (hissesini) paydaş olmayan üçüncü bir kişiye sattığında, diğer paydaşlara aynı satış koşullarıyla o payı öncelikle satın alma hakkı doğar.2 Bu hakka “Yasal Önalım Hakkı” veya “Şufa Hakkı” denir.

Bu hak, satışı engelleme amacı taşımaz; ancak mevcut ortaklara, kendi aralarına yabancı birinin girmesini önleme veya mülkteki paylarını artırarak ortaklığı daha yönetilebilir hale getirme fırsatı sunar.10 Paylı mülkiyetin doğası gereği, ortaklar arasında yönetim, kullanım ve geleceğe dair planlarda anlaşmazlıklar çıkabilir.1 Bir paydaşın kendi payını satma hakkı temel bir mülkiyet hakkı olsa da 17, bu satışın mevcut ortaklık düzenini bozmaması adına kanun, önalım hakkı ile bir denge kurmaya çalışmıştır. Bu hak, taşınmazın niteliği (arsa, konut, tarla vb.) ne olursa olsun, paylı mülkiyete tabi tüm taşınmazlar için geçerlidir.3

Paydaş Ne Demek? (TDK Anlamı)

Bu noktada sıkça kullanılan “paydaş” kelimesinin anlamına değinmekte fayda var. Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük’te paydaş kelimesinin anlamı “Hissedar” olarak verilmiştir.21 Paylı mülkiyet bağlamında paydaş, o taşınmaz mal üzerinde belirli bir paya, yani hisseye sahip olan kişi demektir.23

Tapudaki Gizli Ortağınız: Yasal Önalım (Şuf’a) Hakkı Detayları

Önalım Hakkı Neden Var? (Amacı ve Hukuki Dayanağı – TMK 732)

Yasal önalım hakkının temel dayanağı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 732. maddesidir.2 Bu madde aynen şöyledir: “Paylı mülkiyette bir paydaşın taşınmaz üzerindeki payını tamamen veya kısmen üçüncü kişiye satması hâlinde, diğer paydaşlar önalım hakkını kullanabilirler.”

Kanun koyucunun bu hakkı tanımaktaki amacı, paylı mülkiyete tabi taşınmazların çok fazla küçük paya bölünerek yönetilemez hale gelmesini önlemek, ortaklar arasına istenmeyen kişilerin girmesini engellemek, mevcut paydaşların paylarını birleştirerek mülkün daha verimli kullanılmasını sağlamak ve genel olarak ortaklık yapısını korumaktır.2

Bu hakkın “yasal” olması, paylı mülkiyet kurulduğu anda kanun gereği kendiliğinden doğduğu anlamına gelir. Yani, paydaşlar arasında ayrıca bir sözleşme yapılmasına veya bu hakkın tapu siciline şerh edilmesine (kaydedilmesine) gerek yoktur.8 Bu durum, tarafların anlaşarak tapuya şerh ettirdikleri “sözleşmeden doğan önalım hakkı”ndan farklıdır. Sözleşmesel önalım hakkı, bir anlaşmaya dayanır ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için tapuya şerh edilmesi gerekir; bu şerhin etkisi de genellikle en fazla 10 yıldır.3 Yasal önalım hakkı ise tapuda görünmese bile var olan, kanundan doğan bir haktır.

Kimler Bu Hakkı Kullanabilir? (Paydaş Olma Şartı)

Yasal önalım hakkını kullanabilecek kişiler bellidir: Satış işlemi gerçekleştiği anda, o taşınmazda tapuda kayıtlı pay sahibi olan diğer paydaşlar.2

Bu hak, kişiye değil, doğrudan paya bağlıdır.8 Yani, bir paydaş payını satarsa, önalım hakkını da kaybeder ve bu hak, payı yeni alan kişiye (eğer o da paydaş olursa) veya diğer mevcut paydaşlara ait olmaya devam eder.

Şu kişiler yasal önalım hakkını kullanamazlar:

Taşınmazı kiralayan kiracılar.27
Taşınmaz üzerinde intifa (kullanım) hakkı gibi sınırlı ayni hak sahipleri.
Paydaş olmayan alacaklılar.
Komşu parsel malikleri (özel kanunlarda tarımsal araziler için istisnai düzenlemeler olsa da, genel kural komşuluk ilişkisinin bu hakkı vermediğidir).8
Elbirliği mülkiyeti (örneğin, miras taksim edilmeden önceki ortaklık hali) ile malik olanlar.8

Hangi Durumlarda Önalım Hakkı Doğar? (Payın Üçüncü Kişiye Satılması)

Önalım hakkının doğması için şu şartların bir arada bulunması gerekir:

Paylı Mülkiyete Tabi Bir Taşınmaz Olmalı: Hak, sadece tapuda hisseli olarak kayıtlı taşınmazlar için geçerlidir.
Paydaşlardan Biri Payını Satmalı: Paydaşlardan biri, sahip olduğu payın tamamını veya bir kısmını satmalıdır.2
Satış Üçüncü Bir Kişiye Yapılmalı: Alıcı, taşınmazda daha önceden pay sahibi olmayan bir üçüncü kişi olmalıdır.2

Burada en önemli nokta şudur: Eğer bir paydaş, kendi payını diğer bir paydaşa satarsa, kalan paydaşların bu satışa karşı önalım hakkı doğmaz.4 Yasal önalım hakkı, sadece ortaklığa dışarıdan birinin girmesi durumunda devreye girer.

Ayrıca, yapılan işlemin hukuken bir satış işlemi veya ekonomik olarak satışa eşdeğer bir işlem olması gerekir. Bağışlama (hibe), trampa (mal değişimi), miras yoluyla devir, kamulaştırma gibi işlemler satış niteliğinde olmadığından, bu gibi durumlarda yasal önalım hakkı kullanılamaz.8 Ancak, eğer yapılan işlem görünüşte bağış veya trampa gibi olsa da, aslında gizli bir bedel anlaşması içeriyorsa ve asıl amaç önalım hakkını engellemek ise, “muvazaa” (danışıklı işlem) iddiasıyla bu işleme karşı dava açılabilir.1

“Ben Alıyorum!” Demek Yetmez: Önalım Hakkı Nasıl Kullanılır?

Yasal önalım hakkına sahip olduğunuzu düşündüğünüz bir durumla karşılaştığınızda, bu hakkı kullanmak için belirli adımları atmanız ve sürelere dikkat etmeniz hayati önem taşır. Sadece “ben alıyorum” demek veya alıcıya bir ihtarname göndermek yeterli değildir.

Dava Açmak Şart! (TMK 734 – Lawsuit Requirement)

Türk Medeni Kanunu’nun 734. maddesi çok nettir: Önalım hakkı, alıcıya karşı dava açılarak kullanılır.1 Bu, hakkınızı kullanmak için mahkemeye başvurmanız gerektiği anlamına gelir. Dava dışı bir beyanla (örneğin sözlü bildirim, mektup) önalım hakkını kullanmak mümkün değildir.1

Açılacak dava, hukuki niteliği itibarıyla bir **”yenilik doğuran dava”**dır.7 Yani, mahkemenin vereceği kararla yeni bir hukuki durum yaratılır; satılan payın mülkiyeti, davayı kazanan paydaşa geçer. Bu dava, uygulamada “önalım davası” veya “şufa davası” olarak anılsa da, esasen önalım hakkına dayalı bir tapu iptali ve tescil davasıdır.2 Davanın davalısı, payı satan eski paydaş değil, payı satın alan üçüncü kişi alıcıdır.1

Hangi Mahkemeye Başvurulmalı? (Görevli ve Yetkili Mahkeme: Asliye Hukuk)

Önalım (şufa) davası açmak için doğru mahkemeye başvurmak gerekir:

Görevli Mahkeme: Bu davalara bakmakla görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi‘dir.4
Yetkili Mahkeme: Dava, taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılmalıdır.4 Bu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca kesin yetki kuralıdır, yani dava başka bir yerdeki mahkemede açılamaz.11 Örneğin, Batman’daki bir taşınmaz için açılacak önalım davası, Batman Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülmelidir.

Kritik Süreler: Hakkınızı Kaybetmeyin! (TMK 733)

Önalım hakkının kullanılması belirli sürelere tabidir ve bu süreler kaçırılırsa hak tamamen kaybedilir. TMK’nın 733. maddesi bu süreleri düzenler.24

Noter Bildirimi Neden Önemli?

Kanun, pay satışı yapıldığında, alıcının veya satıcının bu satışı diğer paydaşlara noter aracılığıyla bildirmesini öngörür.3 Bu bildirimin noter kanalıyla yapılması kritik öneme sahiptir. Çünkü Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, satışı başka bir yolla (örneğin sözlü olarak, adi yazıyla, e-posta ile veya tesadüfen) öğrenmiş olmanız, kanunda belirtilen kısa süreyi başlatmaz.3 Noter bildirimi, hem alıcıya/satıcıya ispat kolaylığı sağlar hem de paydaşlar açısından sürenin ne zaman başladığı konusunda hukuki kesinlik yaratır. Bu kesinlik, olası anlaşmazlıkları önlemeyi amaçlar.

3 Aylık ve 2 Yıllık Hak Düşürücü Süreler:

TMK 733’e göre önalım hakkını kullanmak için iki temel süre vardır:

3 Ay: Eğer pay satışı, alıcı veya satıcı tarafından size noter aracılığıyla usulüne uygun olarak bildirilmişse, bu bildirimin size tebliğ edildiği tarihten itibaren 3 ay içinde önalım davasını açmanız gerekir.3
2 Yıl: Eğer pay satışı size noter aracılığıyla bildirilmemişse, satışı ne zaman ve nasıl öğrendiğinize bakılmaksızın, satışın yapıldığı (tapuda işlemin gerçekleştiği) tarihten itibaren 2 yıl içinde önalım davasını açma hakkınız vardır.3

Bu süreler hak düşürücü sürelerdir.3 Yani, bu süreler geçtikten sonra dava açarsanız, mahkeme davanızı süre aşımı nedeniyle reddedecektir. Mahkeme, bu süreleri kendiliğinden (re’sen) dikkate almak zorundadır. Noter bildirimi yapılmaması, paydaşa dava açmak için çok daha uzun bir süre tanır (2 yıl), bu da paydaşın durumu değerlendirmesi, belki piyasa koşullarını izlemesi veya yeni alıcının niyetini anlaması için önemli bir avantaj sağlar. Bu nedenle alıcı veya satıcıların, belirsizliği ortadan kaldırmak için noter bildirimini yapmaları kendi lehlerinedir.

Dava Süreci Adım Adım (Başvuru, Dilekçe, Harçlar, Tebligat, Duruşmalar)

Önalım davası, Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülen diğer hukuk davaları gibi belirli aşamalardan geçer:

Dava Dilekçesi Hazırlama ve Sunma: Usulüne uygun hazırlanmış bir dava dilekçesi ile yetkili ve görevli Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurulur.19 (Dilekçenin içeriği aşağıda detaylı olarak ele alınacaktır).
Harç ve Gider Avansı Yatırma: Dava açılırken mahkeme veznesine gerekli harçlar (başvurma harcı ve dava değeri üzerinden hesaplanan peşin nispi harç) ve gider avansı (tebligat, posta, bilirkişi, keşif gibi masraflar için öngörülen avans) yatırılır.6
Tebligat: Mahkeme, dava dilekçesini ve eklerini davalıya (alıcıya) tebliğ eder.
Cevap Dilekçesi: Davalının, tebligattan itibaren yasal süresi içinde davaya cevap verme hakkı vardır.
Ön İnceleme: Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını alır, uyuşmazlık konularını belirler, delillerin sunulması ve toplanması için bir yol haritası çizer.
Tahkikat: Bu aşamada deliller toplanır. Mahkeme tapu kayıtlarını getirtir, tarafların gösterdiği tanıkları dinler, gerekirse taşınmaz başında keşif yapar ve uzman bilirkişilerden (örneğin, değer tespiti veya fiili taksim iddiası için) rapor alır.32
Önalım Bedelinin Depo Edilmesi: Davanın en kritik aşamalarından biridir. Hakim, davacıya (önalım hakkını kullanan paydaşa), belirleyeceği uygun bir süre içinde, önalım bedelini (tapudaki satış bedeli + alıcının tapu masrafları) mahkemenin göstereceği yere (genellikle mahkeme veznesi veya belirlenen bir banka hesabı) yatırması için kesin süre verir.1 Bu bedelin süresi içinde ve nakden yatırılması zorunludur.
Sözlü Yargılama ve Hüküm: Deliller toplandıktan ve bedel depo edildikten sonra, mahkeme tarafların son beyanlarını alır ve davayı karara bağlar. Davanın kabulü halinde, davalı adına olan tapu kaydının iptaline ve davacı adına tesciline karar verilir.
Kanun Yolları (İstinaf/Temyiz): Taraflardan biri, mahkemenin kararına karşı süresi içinde Bölge Adliye Mahkemesi’ne (istinaf) ve şartları varsa Yargıtay’a (temyiz) başvurabilir.

Önalım Bedeli: Ne Kadar ve Nasıl Ödenir? (Tapudaki Bedel Esası, Masraflar, Nakden Depo Zorunluluğu – TMK 734)

Önalım hakkını kullanan paydaşın, payın kendi adına tescil edilebilmesi için ödemesi gereken bedel, TMK 734’te tanımlanmıştır. Bu bedel iki unsurdan oluşur 1:

Satış Bedeli: Payın üçüncü kişiye satıldığı tapu senedinde (resmi satış sözleşmesinde) gösterilen bedeldir. Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına göre, kural olarak tapuda yazan bu bedel esas alınır.1 (Bedelde muvazaa iddiası bu kuralın istisnasıdır ve aşağıda ele alınacaktır).
Alıcıya Düşen Tapu Giderleri: Payı satın alan alıcının, bu alım işlemi sırasında ödediği tapu harcı ve diğer zorunlu masraflardır.1

Bu toplam bedelin, mahkeme tarafından tescil kararı verilmeden önce, hakim tarafından belirlenen süre içinde ve hakimin belirleyeceği yere (genellikle bir banka hesabına) nakden yatırılması zorunludur.1 Kanun’daki “nakden” ifadesi, bedelin likit olarak, yani peşin para şeklinde yatırılması gerektiğini vurgular. Uygulamada zaman zaman sorunlara yol açan banka teminat mektubu gibi diğer güvence türleri genellikle kabul edilmez.1 Davacının, verilen süre içinde bu bedeli tam olarak ve nakden yatırmaması, davanın reddedilmesine neden olur.5

Bu “nakden depo” şartı, davacının gerçekten alım gücüne sahip olduğunu ve davayı spekülatif amaçlarla açmadığını göstermesi açısından önemlidir.1 Ancak bu durum, özellikle davanın uzadığı hallerde davacının önemli bir miktar parayı uzun süre kullanamaması anlamına da gelir.2

Diğer yandan, Anayasa Mahkemesi’nin önemli bir kararı 2, depo edilen bu paranın uzun yargılama süreçlerinde enflasyon karşısında değer kaybetmesi sorununa dikkat çekmiştir. AYM, mahkemenin makul bir sürede depo kararı vermemesi veya depo edilen paranın değerini koruyacak şekilde (örneğin faiz getiren bir hesapta) tutulması için tedbir almaması durumunda, davalının (yani payı aslında satın almış olan kişinin) mülkiyet hakkının ihlal edilebileceğine karar vermiştir. Çünkü yargılamanın uzamasında kusuru olmayan davalı, kendisine ödenecek bedelin değer kaybetmesi nedeniyle zarara uğramamalıdır. Bu karar, mahkemelere, depo edilen bedelin değerini koruma yönünde pozitif bir yükümlülük getirmiştir ve yargılama sürecinin davalı üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmayı hedefler. Bu durum, mahkemelerin sadece davayı sonuçlandırmakla değil, aynı zamanda yargılama sürecindeki parasal değerleri de adil bir şekilde yönetme sorumluluğunu vurgular.

Önalım Davalarında Sık Karşılaşılan Pürüzler ve Çözümleri

Önalım (şufa) davaları, uygulamada bazı karmaşık hukuki sorunları beraberinde getirebilir. Özellikle tapudaki satış bedelinin gerçeği yansıtmaması (muvazaa) ve taşınmazın paydaşlar arasında fiilen bölünmüş olması (fiili taksim) durumları sıkça karşılaşılan savunma ve iddia konularıdır.

Tapudaki Satış Bedeli Gerçeği Yansıtmıyorsa: Bedelde Muvazaa İddiası

“Bedelde muvazaa”, tapu senedinde yazılı olan satış bedeli ile tarafların gerçekte anlaştıkları bedelin farklı olması durumudur.1 Bu durum iki şekilde ortaya çıkabilir:

Bedelin Tapuda Yüksek Gösterilmesi: Satıcı ve alıcı, önalım hakkının kullanılmasını zorlaştırmak veya engellemek amacıyla, gerçekte anlaştıkları bedelden daha yüksek bir bedeli tapuda satış bedeli olarak gösterebilirler.12 Bu durumda, önalım davası açan paydaş (davacı), tapudaki bedelin muvazaalı (danışıklı) olduğunu, gerçek satış bedelinin daha düşük olduğunu iddia edebilir. Davacı, bu iddiasını her türlü delille (tanık beyanları, banka kayıtları, emsal satış bedelleri, bilirkişi incelemesi vb.) ispatlamaya çalışabilir.1 Eğer davacı, gerçek bedelin tapudakinden daha düşük olduğunu ispatlarsa, mahkeme bu ispatlanan düşük bedel üzerinden önalım hakkının kullanılmasına karar verir ve davacı bu bedeli depo eder.50
Bedelin Tapuda Düşük Gösterilmesi: Taraflar, genellikle daha az tapu harcı ve vergi ödemek amacıyla, gerçek satış bedelinden daha düşük bir bedeli tapuda gösterebilirler. Bu durumda kritik bir Yargıtay kuralı devreye girer: Payı satın alan davalı (alıcı), önalım davasında, “gerçek satış bedeli tapuda gösterilenden daha yüksekti, davacı daha fazla ödemeli” şeklinde bir savunma yapamaz.1 Hukukun temel ilkelerinden olan “kimse kendi muvazaasına dayanamaz” kuralı gereği, davalı kendi yaptığı danışıklı işlemden fayda sağlayamaz. Bu nedenle, davacı genellikle tapuda gösterilen düşük bedel üzerinden önalım hakkını kullanma imkanına sahip olur.15 Davalının sonradan tapuya başvurarak bedeli düzeltmeye çalışması da genellikle önalım hakkı sahibine karşı ileri sürülemez.50

Bu muvazaa kuralları, önalım hakkı sahibini korumayı amaçlar. Davacı, satış sözleşmesinin tarafı olmadığı için bedelin gerçekliğini sorgulama konusunda daha geniş ispat imkanlarına sahipken, sözleşmenin tarafı olan davalı, kendi beyan ettiği resmi bedelle bağlıdır. Bu durum, önalım hakkının kötü niyetli fiyat manipülasyonlarıyla engellenmesinin önüne geçmeyi hedefler.

Yargıtay Kararlarından Örnekler: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Daireleri, bedelde muvazaa iddialarında ispat yükünün davacıda olduğunu, ancak davacının bu iddiayı her türlü delille ispatlayabileceğini belirtmiştir.1 Aynı zamanda, davalının kendi muvazaasına dayanamayacağı ilkesini de istikrarlı bir şekilde uygulamaktadır.49 Örneğin bir kararında Yargıtay, tapudaki bedel ile gerçek bedel arasında fahiş fark olmasının tek başına muvazaanın kanıtı sayılamayacağını, ancak diğer delillerle birlikte değerlendirilebileceğini ifade etmiştir.50 Başka bir kararda ise, davalının sonradan vergi dairesine başvurup bedeli yükseltmesinin önalım davasındaki bedeli etkilemeyeceğini vurgulamıştır.50

Arsa Çoktan Bölüşülmüşse: Fiili Taksim Durumu

Önalım davalarında davalıların sıkça başvurduğu bir diğer savunma ise “fiili taksim” iddiasıdır. Fiili taksim, paylı mülkiyete tabi bir taşınmazın tapuda resmi olarak bölünmemiş olmasına rağmen, paydaşların kendi aralarında anlaşarak veya zamanla oluşan bir teamülle taşınmazı belirli bölümlere ayırıp her bir bölümü ayrı ayrı kullanmaları durumudur.10 Örneğin, büyük bir tarlanın kuzeyini bir kardeşin, güneyini diğer kardeşin yıllardır ekip biçmesi gibi.

Yargıtay tarafından geliştirilen ve istikrar kazanan kurala göre, eğer dava konusu taşınmazda paydaşlar arasında (özellikle davacı ve payını satan eski paydaş arasında) fiili bir taksim mevcutsa ve davacı bu fiili taksimi benimsemiş veya buna uzun süre sessiz kalmışsa, fiilen ayrı kullanılan bir bölüme denk gelen payın üçüncü kişiye satılması halinde, davacının önalım hakkını kullanması dürüstlük kuralına (TMK Madde 2) aykırı kabul edilir ve dava reddedilir.10 Buradaki mantık şudur: Eğer paydaşlar zaten araziyi fiilen bölüşmüş ve herkes kendi yerini kullanıyorsa, birinin kendi kullandığı yeri satması durumunda diğerinin “ortaklığa yabancı giriyor” gerekçesiyle önalım hakkını kullanması, hakkın kötüye kullanılması olarak değerlendirilir.

Fiili taksimin mahkemece kabul edilebilmesi için bazı şartlar aranır:

Taksimin, davacı ve payını satan paydaşı kapsaması gerekir.
Her bir paydaşın kullandığı belirli ve ayrı bir bölüm olmalıdır.25
Bu kullanım durumu uzun süredir devam ediyor olmalıdır.
Fiili taksimin yazılı bir anlaşmaya dayanması şart değildir; eylemli paylaşım yeterlidir.25
Taşınmazın çok sayıda paydaşı varsa, tüm paydaşların bu taksime katılması veya her paydaşa ayrı bir bölüm düşmesi gerekmez; önemli olan davacı ile satıcının kullandığı ayrı bölümlerin varlığıdır.25

Fiili taksim iddiasını ispatlama yükümlülüğü davalıya (alıcıya) aittir.30 Tanık beyanları (komşular, diğer paydaşlar), keşif, bilirkişi raporları, kullanım şeklini gösteren haritalar, krokiler, hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, sınırlar (duvar, çit, ağaç dikimi vb.) gibi delillerle fiili taksim ispatlanabilir.14

Yargıtay Kararlarından Örnekler: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve ilgili Daireler, fiili taksimin varlığı halinde önalım hakkının kullanılamayacağına dair çok sayıda karar vermiştir.10 Kararlarda, fiili taksimin varlığının kabulü için tüm paydaşların katılımının zorunlu olmadığı, davacı ve satıcının kullanım durumunun esas alınması gerektiği vurgulanmıştır.25 Fiili taksim iddiasının yargılamanın her aşamasında, hatta temyiz aşamasında bile ileri sürülebileceği kabul edilmektedir.14 Mahkemelerin, fiili taksim iddiası karşısında mutlaka keşif yaparak ve bilirkişi raporu alarak durumu yerinde tespit etmesi gerektiği belirtilmektedir.14

Batman’da Yaşanmış Olabilir: Bir Önalım Hakkı Uyuşmazlığı Örneği

Hukuki kavramları somutlaştırmak adına, Batman’da geçtiğini hayal edebileceğimiz kurgusal bir örnek olay üzerinden gidelim:

Ahmet Bey ve Mehmet Bey, babalarından miras kalan Batman merkezine yakın, imara açık geniş bir arsanın yarı yarıya (1/2 paylı) malikleridir. Tapuda tek parsel olarak görünen bu arsayı yıllar içinde fiilen ikiye bölmüşlerdir; Ahmet Bey kuzey kısmını otopark olarak kullanmakta, Mehmet Bey ise güney kısmına küçük bir atölye inşa etmiştir. İkisi de diğerinin kullanımına karışmamış, bu durumu benimsemişlerdir.

Bir süre sonra Mehmet Bey, ekonomik sıkıntıya düşünce, kendisine ait olduğunu düşündüğü güneydeki atölyenin de bulunduğu 1/2 hissesini, bölgede inşaat işleri yapan Zeynep Hanım’a satar. Satış tapuda 1/2 hisse olarak yapılır ve Zeynep Hanım adına tescil edilir. Mehmet Bey, bu satışı Ahmet Bey’e haber vermez.

Ahmet Bey, satışı tapu kayıtlarından tesadüfen 4 ay sonra öğrenir. Arsanın değerlendiğini bilen ve Zeynep Hanım’ın tüm arsaya yönelik bir proje yapmasından endişelenen Ahmet Bey, yasal önalım hakkını kullanarak Zeynep Hanım’a satılan 1/2 hisseyi aynı bedelle almak için Batman Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açar. Dava dilekçesinde, satışın kendisine bildirilmediğini ve 2 yıllık süre içinde hakkını kullandığını belirtir.

Zeynep Hanım ise davaya verdiği cevapta, Ahmet Bey ile Mehmet Bey arasında yıllardır süregelen bir fiili taksim olduğunu, herkesin kendi kullandığı bölümü ayrı ayrı tasarruf ettiğini, Ahmet Bey’in bu duruma rıza gösterdiğini, dolayısıyla şimdi önalım hakkını kullanmasının TMK Madde 2’deki dürüstlük kuralına aykırı olduğunu savunur. Delil olarak, komşu esnafın tanıklığını, atölyenin ve otoparkın yıllardır ayrı ayrı kullanıldığını gösteren fotoğrafları ve belediye kayıtlarını sunar.

Bu durumda mahkeme ne karar verebilir? Mahkeme, öncelikle Zeynep Hanım’ın fiili taksim iddiasını araştıracaktır. Keşif yaparak taşınmazın mevcut kullanım durumunu tespit edecek, tanıkları dinleyecek ve bilirkişi raporu alacaktır. Eğer Zeynep Hanım, Ahmet Bey ve Mehmet Bey arasında uzun süredir devam eden, benimsenmiş, belirgin bir fiili taksim olduğunu ve satılan payın fiilen Mehmet Bey’in kullandığı bölüme karşılık geldiğini ispatlarsa, Yargıtay içtihatları doğrultusunda Ahmet Bey’in önalım hakkını kullanmasının dürüstlük kuralına aykırı olduğuna karar vererek davayı reddetme ihtimali yüksektir. Ancak fiili taksim ispatlanamazsa veya mahkeme mevcut durumu fiili taksim olarak nitelendirmezse, Ahmet Bey’in davasının kabul edilerek, belirleyeceği bedeli depo etmesi şartıyla payın adına tesciline karar verilebilir. Bu örnek, fiili taksim olgusunun önalım davalarındaki kritik rolünü göstermektedir.

Her Durumda Önalım Hakkı Kullanılır mı? İstisnalar ve Özel Durumlar

Yasal önalım hakkı, paylı mülkiyette paydaşları koruyan önemli bir hak olmakla birlikte, her türlü pay devrinde kullanılabilecek mutlak bir hak değildir. Kanun ve Yargıtay içtihatları, bu hakkın kullanılamayacağı bazı durumları belirlemiştir. Bu istisnaları bilmek, hakkın kapsamını doğru anlamak açısından önemlidir.

Önalım hakkının kullanılamayacağı başlıca durumlar şunlardır:

Cebri Artırmayla Satışlar: Borçlunun borcu nedeniyle icra dairesi tarafından yapılan satışlarda önalım hakkı kullanılamaz. Bu durum TMK 733/1’de açıkça belirtilmiştir.5 Ancak, paydaşların kendi istekleriyle düzenledikleri özel veya açık artırmayla yapılan satışlarda bu hak kullanılabilir.15
Satış Niteliğinde Olmayan Devirler: Önalım hakkı, sadece “satış” veya ekonomik olarak satışa eşdeğer işlemlerde doğar. Bu nedenle aşağıdaki devir türlerinde kullanılamaz:

Bağışlama (Hibe): Bir payın karşılıksız olarak devredilmesi.12
Trampa (Mal Değişimi): Bir payın başka bir mal veya hak ile değiştirilmesi.12 (Ancak trampa işleminin aslında gizlenmiş bir satış olduğu (muvazaa) ispatlanırsa durum değişebilir 26).
Miras Yoluyla İntikal: Mirasçılara kanun gereği geçen paylar.19
Şirkete Sermaye Olarak Konulma: Payın bir şirkete ayni sermaye olarak devredilmesi.8
Kamulaştırma: Devlet veya kamu tüzel kişileri tarafından yapılan kamulaştırma işlemleri.19
Taşınmaz Satış Vaadi Sözleşmesi: Bu sözleşme sadece ileride satış yapma borcu doğurur, mülkiyeti devretmez, bu nedenle önalım hakkı doğurmaz.19
Ölüme Bağlı Tasarruf (Vasiyetname vb.): Miras bırakanın ölümüyle hüküm ifade eden devirler.8

Paydaşlar Arası Satış: Daha önce de belirtildiği gibi, bir paydaşın payını diğer bir paydaşa satması halinde, kalan paydaşlar önalım hakkını kullanamaz.4
Fiili Taksim: Yargıtay içtihatlarıyla kabul edilen, paydaşların taşınmazı fiilen bölüşerek kullandığı durumlar.10
Önalım Hakkından Feragat: Paydaşın bu hakkından usulüne uygun olarak vazgeçmesi (aşağıda açıklanmıştır).
Hakkın Kötüye Kullanılması: Önalım hakkının dürüstlük kuralına (TMK Madde 2) aykırı şekilde kullanılması.10 Fiili taksim durumu bunun en bilinen örneğidir.
Elbirliği Mülkiyeti / Kat Mülkiyeti: Bu mülkiyet türlerinde yasal önalım hakkı işlemez.8 Kat mülkiyetli bir binadaki bağımsız bölümün satılması halinde diğer kat maliklerinin önalım hakkı yoktur.44
Tüm Payların Birlikte Satışı: Tüm paydaşların anlaşıp paylarının tamamını birlikte tek bir üçüncü kişiye satmaları halinde, birbirlerine karşı önalım hakkı kullanamazlar.8

Bu istisnalar listesi, önalım hakkının amacının belirli bir çerçevede, yani paylı mülkiyete dışarıdan gönüllü satış yoluyla bir yabancının girmesini önlemek olduğunu gösterir. Kanun, diğer mülkiyet devir yollarını veya ortaklığın yapısını temelden değiştirmeyen durumları bu hakkın kapsamı dışında tutmuştur.

Önalım Hakkından Vazgeçme (Feragat) Nasıl Yapılır?

Bir paydaş, sahip olduğu yasal önalım hakkından vazgeçebilir (feragat edebilir). Ancak bu vazgeçmenin geçerli olabilmesi için kanunda belirli şekil şartları öngörülmüştür. TMK 733’e göre iki tür vazgeçme mümkündür:

Genel Feragat: Paydaşın, o taşınmazla ilgili olarak gelecekteki tüm satışlara karşı önalım hakkından tamamen vazgeçmesidir. Bu tür bir feragatin geçerli olabilmesi için iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir:

Feragatin resmi şekilde yapılması (genellikle noterlikçe düzenlenecek bir belge ile).4
Bu feragatin tapu kütüğüne şerh edilmesi (kaydedilmesi).4 Bu iki şarttan biri eksikse (örneğin sadece adi yazılı bir sözleşme varsa veya noter senedi yapılıp tapuya şerh edilmemişse), genel feragat geçersiz olur ve paydaş önalım hakkını kullanmaya devam edebilir.17 Bu katı şekil şartları, paydaşların önemli bir hakkı farkında olmadan veya basit bir belgeyle kaybetmelerini önlemeyi amaçlar.

Belirli Bir Satıştan Vazgeçme: Paydaşın, sadece belirli bir satış işlemi için (gerçekleşmiş veya gerçekleşecek olan) önalım hakkını kullanmaktan vazgeçmesidir. Bu tür bir vazgeçme için adi yazılı şekil yeterlidir.4 Bu vazgeçme, satıştan önce veya sonra yapılabilir ve sadece o belirli satış için geçerlidir; paydaşın gelecekteki başka satışlara ilişkin önalım hakkını etkilemez.

Önalım (Şuf’a) Davası Hakkında Bilmeniz Gerekenler (Tablo)

Aşağıdaki tablo, yasal önalım (şufa) hakkı ve davası ile ilgili temel bilgileri özetlemektedir:

Konu (Topic)	Açıklama (Explanation)	İlgili Madde/Kural (Relevant Article/Rule)
Hak Sahibi (Right Holder)	Paylı mülkiyetteki diğer paydaşlar (Existing co-owners in shared property)	TMK 732
Doğuran Olay (Triggering Event)	Payın paydaş olmayan 3. kişiye satılması (Sale of share to non-co-owner third party)	TMK 732
Kullanım Şekli (Method of Use)	Alıcıya karşı Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açarak (By filing lawsuit against buyer)	TMK 734
Görevli Mahkeme (Court with Jurisdiction)	Asliye Hukuk Mahkemesi (Civil Court of First Instance)	HMK
Yetkili Mahkeme (Competent Court Venue)	Taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi (Court where property is located)	HMK 12
Süre (Noter Bildirimi Varsa)	Bildirimden itibaren 3 ay (3 months from notification)	TMK 733
Süre (Noter Bildirimi Yoksa)	Satış tarihinden itibaren 2 yıl (2 years from sale date)	TMK 733
Ödenecek Bedel (Amount Payable)	Tapudaki satış bedeli + Alıcının tapu masrafları (Deed price + Buyer’s deed costs)	TMK 734
Depo Şartı (Deposit Requirement)	Mahkeme kararından önce nakden yatırma zorunluluğu (Must deposit cash before decision)	TMK 734
Temel İstisnalar (Key Exceptions)	Paydaşlar arası satış, bağış, trampa, cebri icra, fiili taksim, genel feragat	TMK 732, 733, Yargıtay İçtihatları
Hakkın Niteliği (Nature of Right)	Kanundan doğan, yenilik doğuran bir hak (Statutory, constitutive right)	TMK 732, Yargıtay İçtihatları
Dava Kime Açılır? (Against Whom?)	Payı satın alan 3. kişi alıcı (The third-party buyer)	TMK 734
Genel Feragat Şekli (Form for General Waiver)	Resmi şekil (Noter) + Tapuya şerh (Official form + Land registry annotation)	TMK 733
Belirli Satıştan Vazgeçme (Specific Waiver)	Yazılı şekil (Written form)	TMK 733

Bu tablo, konunun ana hatlarını hızlıca anlamanıza yardımcı olmak için hazırlanmıştır. Her somut olay kendi özel koşullarını barındırır ve hukuki bir değerlendirme gerektirir.

Önalım (Şuf’a) Davası Dilekçe Örneği

Aşağıda, yasal önalım (şufa) hakkına dayanarak açılacak bir tapu iptali ve tescil davası için genel bir dilekçe örneği sunulmaktadır. Bu örnek, bilgilendirme amaçlı olup, her somut olayın özelliklerine göre bir avukat tarafından özel olarak hazırlanmalıdır. Bu dilekçe örneği, asgari 500 kelime hedefine ulaşmak için detaylandırılmıştır.

** NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİ’NE**

İHTİYATİ TEDBİR TALEPLİDİR

DAVACI : ADI SOYADI (T.C. Kimlik No: ………………………)

Adres: ………………………………………………………………………………………

VEKİLİ : Av. Murteza Osman AŞIK (Aşık Hukuk Bürosu)

Adres:,

(Adres Antettedir)

DAVALI : ADI SOYADI (T.C. Kimlik No: ………………………)

Adres: ……………………………………………………………………………………… (Mernis adresi veya bilinen son adresi)

KONU : Fazlaya ilişkin dava ve talep haklarımız saklı kalmak kaydıyla, müvekkilin yasal önalım (şufa) hakkına dayanarak, [İli, İlçesi, Mahallesi/Köyü, Mevkii, Pafta No, Ada No, Parsel No] adresinde kain tapunun […] pafta, […] ada, […] parsel numarasında kayıtlı taşınmazdaki davalı adına […] tarihinde tescil edilen [Pay Oranı, örn: 1/4] hissenin tapu kaydının iptali ile, önalım bedeli mukabilinde müvekkil adına tapuya tesciline, yargılama süresince davalının bu hisse üzerinde üçüncü kişiler lehine tasarrufta bulunmasını önlemek amacıyla tapu kaydına ihtiyati tedbir konulması talebimizden ibarettir.

HARCA ESAS DEĞER : TL (Örn: 200.000 TL)

AÇIKLAMALAR :

Müvekkilin Paydaşlık Durumu ve Taşınmazın Niteliği: Müvekkilim, dava konusu [İli, İlçesi, Mahallesi/Köyü] sınırları içinde bulunan, tapunun […] pafta, […] ada, […] parsel numarasında kayıtlı, vasfındaki taşınmazın [Pay Oranı, örn: 1/2] paylı malikidir. Müvekkilin paydaşlığına ilişkin tapu senedi örneği dilekçemiz ekinde sunulmuştur (EK-1). Dava konusu taşınmaz üzerinde paydaşlar arasında yapılmış geçerli bir fiili taksim bulunmamaktadır. Taşınmaz, tapu kaydında göründüğü gibi bütün olarak kullanılmakta olup, hangi paydaşın taşınmazın hangi bölümünü kullanacağına dair yerleşmiş ve benimsenmiş bir uygulama veya anlaşma söz konusu değildir. Bu husus, tanık beyanları ve gerektiğinde yapılacak keşif ile de ispatlanacaktır.
Önalım Hakkını Doğuran Satış İşlemi: Dava konusu taşınmazın diğer paydaşlarından, sahip olduğu hissesini, müvekkilimin bilgisi ve rızası dışında, tarihinde, TL bedel karşılığında, paydaş olmayan üçüncü kişi konumundaki davalı’na satmış ve bu satış işlemi [Yevmiye No] yevmiye numarası ile tapuya tescil edilmiştir. Satışa ilişkin resmi senet örneğinin celbini talep etmekle birlikte, müvekkil tarafından temin edilebilen tapu kaydı örneği ektedir (EK-2).
Satışın Bildirilmemesi ve Önalım Hakkının Süresinde Kullanılması: Türk Medeni Kanunu’nun 733. maddesi uyarınca, yapılan pay satışının alıcı veya satıcı tarafından diğer paydaşlara noter aracılığıyla bildirilmesi gerekmektedir. Ancak söz konusu satış işlemi, müvekkilime yasal zorunluluğa rağmen ne satıcı ne de alıcı tarafından noter kanalıyla bildirilmemiştir. Müvekkilim, bu satışı tarihinde, öğrenmiştir. Bu durumda, TMK 733/4 uyarınca uygulanması gereken hak düşürücü süre, noter bildirimi yapılmadığı için satış tarihinden itibaren işleyen 2 yıllık süredir. İşbu dava, satış tarihi olan üzerinden henüz 2 yıllık hak düşürücü süre dolmadan, tarihinde açılarak yasal önalım hakkı süresi içinde kullanılmıştır.
Önalım Bedelinin Depo Edilmeye Hazır Olunması: Müvekkilim, yasal önalım hakkını kullanarak dava konusu hisseyi devralmaya hazırdır. TMK 734/2 maddesi gereğince, önalım hakkı sahibi olarak müvekkilim, mahkemenizce tescil kararı verilmeden önce, tapuda gösterilen satış bedeli olan TL ile davalının bu alım sırasında ödediği ve belgeleyebileceği tapu harç ve masraflarını (bu masrafların davalıdan sorularak veya ilgili kurumlardan celbedilerek tespitini talep ederiz) tarafımıza bildirilecek süre içerisinde ve mahkemenizce belirlenecek yere nakden depo etmeye hazırdır. Satış tarihi ile dava tarihi arasındaki sürenin kısa olması ve taşınmazın değerinde fahiş bir artış olduğuna dair bir emare bulunmaması nedeniyle, tapudaki satış bedelinin esas alınması gerektiğini, ayrıca bir keşif ve değer tespiti yapılmasına gerek olmadığını düşünmekteyiz. Nitekim Yargıtay’ın yerleşik kararları da bu yöndedir.68
İhtiyati Tedbir Talebinin Gerekçesi: Davalı’nın, işbu dava devam ederken kötü niyetli olarak dava konusu hisseyi bir başkasına satarak veya üzerinde ayni haklar tesis ederek müvekkilimin yasal önalım hakkını kullanmasını fiilen imkansız hale getirme riski bulunmaktadır. Böyle bir durum, davanın konusuz kalmasına ve müvekkilimin telafisi güç zararlara uğramasına neden olacaktır. Bu nedenle, HMK 389 vd. maddeleri uyarınca, dava konusu […] pafta, […] ada, […] parsel sayılı taşınmazdaki davalı adına kayıtlı hissenin tapu kaydı üzerine, dava sonuna kadar üçüncü kişilere devrinin önlenmesi amacıyla ihtiyati tedbir konulmasını talep etme zorunluluğu hasıl olmuştur. Tedbir talebimizin teminatsız olarak kabulünü saygıyla arz ederiz.

HUKUKİ NEDENLER : 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu m. 732, 733, 734; 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu; 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu ve ilgili sair yasal mevzuat.

HUKUKİ DELİLLER :

Dava konusu taşınmaza ait Tapu Kayıtları (Celbi talep olunur),
Tarafların Nüfus Kayıt Örnekleri,
Satışa ilişkin Resmi Senet örneği (Tapu Müdürlüğü’nden celbi talep olunur),
Tanık Beyanları (İsim ve adresleri bilahare bildirilecektir),
Keşif ve Bilirkişi İncelemesi (Gerekirse),
Yemin,
Yargıtay Kararları,
Her türlü yasal delil. (EK-1: Müvekkile ait tapu senedi örneği, EK-2: Dava konusu hissenin satışını gösterir tapu kaydı örneği)

SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda arz ve izah edilen nedenler ve mahkemenizce re’sen gözetilecek hususlar çerçevesinde;

Öncelikle, HMK 389 vd. maddeleri gereğince, dava konusu […] pafta, […] ada, […] parsel sayılı taşınmazdaki davalı adına kayıtlı hissenin üçüncü kişilere devrinin önlenmesi amacıyla tapu kaydı üzerine İHTİYATİ TEDBİR konulmasına,
Fazlaya ilişkin haklarımız saklı kalmak kaydıyla, davamızın KABULÜNE,
Dava konusu […] pafta, […] ada, […] parsel sayılı taşınmazda davalı adına kayıtlı bulunan hissenin tapu kaydının İPTALİNE,
İptal edilen bu hissenin, mahkemenizce belirlenecek önalım bedelinin tarafımızca depo edilmesi mukabilinde müvekkilim adına TAPUYA TESCİLİNE,
Yargılama giderleri ile vekalet ücretinin davalı tarafa YÜKLETİLMESİNE

karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim.

Davacı Vekili

Av. Murteza Osman AŞIK

(İmza)

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Önalım (şufa) hakkı ve davalarıyla ilgili merak edilen bazı sorular ve yanıtları şöyledir:

Soru 1: Önalım (Şufa) davası ne kadar sürer?

Cevap: Davanın süresi, davanın açıldığı mahkemenin iş yoğunluğuna, tarafların sayısına, delillerin (tanık, bilirkişi, keşif vb.) toplanma hızına ve davanın karmaşıklığına göre önemli ölçüde değişir. Taraflar arasında sadece süre veya bedel konusunda bir anlaşmazlık varsa dava daha kısa sürebilir. Ancak bedelde muvazaa, fiili taksim gibi iddiaların araştırılması, tanıkların dinlenmesi, bilirkişi raporlarının hazırlanması ve tebliği gibi süreçler zaman alacağından, bu tür davalar genellikle 1 ila 3 yıl arasında sürebilmektedir.2 Karara karşı istinaf veya temyiz yollarına başvurulması halinde bu süre daha da uzayabilir.

Soru 2: Dava masrafları yaklaşık ne kadar tutar?

Cevap: Önalım davasının masrafları, öncelikle dava değerine, yani tapuda gösterilen satış bedeline göre belirlenir. Başlıca masraf kalemleri şunlardır: Başvurma harcı (maktu), dava değeri üzerinden hesaplanan nispi harcın dörtte biri olan peşin harç (binde 68,31’in dörtte biri) 65, tebligat ve posta giderleri için yatırılan gider avansı (taraf sayısına göre değişir) 65, tanık dinlenecekse tanık ücreti, keşif yapılacaksa keşif harcı 65, bilirkişi incelemesi gerekirse bilirkişi ücretleri 65 ve avukatlık ücreti. Avukatlık ücreti, her yıl yayınlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre belirlenir ve genellikle dava değerine bağlı nispi (yüzdelik) bir oran üzerinden hesaplanır.6 Örneğin, 2024 yılı tarifesine göre 1.000.000 TL değerindeki bir dava için başlangıçta yatırılması gereken harç ve avanslar (bilirkişi, keşif dahil) yaklaşık 23.000-25.000 TL civarında olabilir, ancak bu rakam davanın özelliklerine göre değişir.65 Kesin masraf bilgisi için bir avukata danışmak en doğrusudur.

Soru 3: Miras kalan hisseli bir yerde durum nedir? Mirasçılar birbirine karşı önalım hakkı kullanabilir mi?

Cevap: Miras yoluyla intikal eden mallar, mirasçılar arasında paylaşılana kadar genellikle “elbirliği mülkiyeti”ne tabidir. Elbirliği mülkiyetinde yasal önalım hakkı işlemez.8 Ancak mirasçılar, mirası aralarında paylaşır ve tapuda her bir mirasçı adına ayrı ayrı hisseler (paylar) tescil edilirse, mülkiyet “paylı mülkiyet”e dönüşür. Bu aşamadan sonra, mirasçılardan biri kendi payını paydaş olmayan üçüncü bir kişiye satarsa, diğer mirasçı paydaşlar önalım hakkını kullanabilirler. Fakat mirasçı paydaşlardan birinin kendi payını diğer bir mirasçı paydaşa satması durumunda, kalan mirasçıların bu satışa karşı önalım hakkı bulunmaz.26 Özetle, önalım hakkı mirasçılar arasında değil, mirasçılardan birinin payını dışarıdan birine satması halinde diğer mirasçılar lehine doğar.

Soru 4: Fiili taksim olduğunu nasıl ispatlarım?

Cevap: Önalım davasında fiili taksim iddiası, genellikle davalı (alıcı) tarafından ileri sürülen bir savunmadır ve ispat yükü de davalıdadır.30 Fiili taksimin varlığını ispatlamak için çeşitli deliller kullanılabilir: Taşınmazın kullanım şeklini uzun süredir bilen komşuların veya diğer paydaşların tanıklıkları, taşınmazın farklı bölümlerinin farklı kişilerce kullanıldığını gösteren eski tarihli fotoğraflar veya resmi belgeler, hava fotoğrafları veya uydu görüntüleri 14, varsa fiili durumu gösteren basit krokiler veya planlar, tarım arazilerinde yıllara göre ekim-dikim farklılıkları veya sınırlar (taş duvar, çit, ağaç sırası vb.).14 Mahkeme, bu iddiayı ciddiye alırsa genellikle taşınmaz başında keşif yapar, tarafları ve tanıkları yerinde dinler, bilirkişilerden (kadastrocu, ziraat mühendisi vb.) rapor alarak fiili kullanım durumunu ve bunun ne kadar süredir devam ettiğini tespit etmeye çalışır.14

Soru 5: Satış bana noterden bildirilmedi, ama komşudan duydum. 3 aylık süre başladı mı?

Cevap: Hayır, başlamadı. Yargıtay’ın bu konudaki içtihatları çok nettir: Önalım hakkını kullanmak için öngörülen 3 aylık kısa hak düşürücü sürenin başlaması için, pay satışının alıcı veya satıcı tarafından diğer paydaşlara mutlaka noter aracılığıyla bildirilmiş olması gerekir.46 Satışı komşudan duymanız, tapu kayıtlarından görmeniz, emlakçıdan öğrenmeniz veya başka herhangi bir gayriresmi yolla haberdar olmanız, 3 aylık süreyi başlatmaz. Bu durumda sizin için geçerli olan süre, satışın yapıldığı tarihten itibaren işleyen 2 yıllık genel hak düşürücü süredir.46 Bu 2 yıl içinde davanızı açabilirsiniz.

Haklarınızı Bilin ve Koruyun

Yasal önalım (şufa) hakkı, paylı mülkiyet ilişkilerinde paydaşların haklarını koruyan, ortaklığın dengesini sağlamaya yardımcı olan önemli bir hukuki mekanizmadır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi, kanunda belirtilen sıkı şekil şartlarına ve hak düşürücü sürelere tabidir.

Bir paydaş olarak, diğer bir paydaşın hissesini üçüncü bir kişiye sattığını öğrendiğinizde, haklarınızı ve seçeneklerinizi değerlendirmek için hızlı hareket etmeniz kritik önem taşır. Özellikle satışın size noter kanalıyla bildirilip bildirilmediği, 3 aylık ve 2 yıllık hak düşürücü sürelerin takibi hayati derecede önemlidir. Ayrıca, tapudaki satış bedelinin gerçek olup olmadığı (muvazaa) veya taşınmazın fiilen paylaşılmış olup olmadığı (fiili taksim) gibi durumlar, davanın sonucunu doğrudan etkileyebilecek karmaşık hukuki konulardır.

Bu tür bir durumla karşılaştığınızda, hak kaybına uğramamak ve doğru adımları atabilmek için vakit kaybetmeden gayrimenkul hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almanız en doğru yaklaşım olacaktır. Bir avukat, durumunuzu özel olarak değerlendirebilir, haklarınızı, dava açma şansınızı, olası riskleri ve takip etmeniz gereken prosedürü size açıklayabilir.

Aşık Hukuk Bürosu olarak, önalım (şufa) hakkı davaları ve diğer tüm gayrimenkul hukuku konularında Gayrimenkul Hukuku müvekkillerimize hukuki danışmanlık ve dava takip hizmetleri sunmaktayız. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi almak veya hukuki destek talepleriniz için(https://asikhukukburosu.com.tr/iletisim). Haklarınızı bilmek ve korumak için doğru adımları atmanız, gelecekteki olası mağduriyetleri önleyecektir.

Alıntılanan çalışmalar

Madde 734 – Prof. Dr. İlhan Helvacı Türk Medeni Kanunu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ilhanhelvaciturkmedenikanunu.com/turk-medeni-kanunu/turk-medeni-kanunu-madde-734
Madde 732 – Prof. Dr. İlhan Helvacı Dersleri, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ilhanhelvacidersleri.com/turk-medeni-kanunu/turk-medeni-kanunu-madde-732
Şufa Hakkı Nedir, Kimler Kullanabilir? – sahibinden.com, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.sahibinden.com/emlak360/sufa-hakki-nedir-kimler-kullanabilir
ŞUFA (ÖNALIM) HAKKI DAVASI, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.asileyayla.av.tr/sufa-on-alim-hakki-davasi
ŞUFA (ÖNALIM) HAKKI DAVASI | Avukat Yaşar Öztürk Hukuk ve Danışmanlık Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.yasarozturk.av.tr/?p=makaleler&id=352
Ön Alım Davası – Fiili Taksim – Nispi Vekalet Ücreti – Ergür Hukuk Ofisi I Avukat Arabulucu I Beylikdüzü İstanbul, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://ergur.av.tr/on-alim-davasi-fiili-taksim-nispi-vekalet-ucreti/
Önalım Hakkı (Şufa) Davası – Av. İrem Bike Demirhan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://irembikedemirhan.com/onalim-hakki-sufa-davasi/
ÖNALIM (ŞUFA) DAVASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR, erişim tarihi Nisan 28, 2025, http://eteysehukuk.com/2022/01/11/onalim-sufa-davasinda-dikkat-edilmesi-gereken-hususlar/
Şufa (Önalım) Hakkı Davası Nedir? Nasıl Açılır? – Birsen Hukuk ve Danışmanlık, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://birsenhukuk.com/sufa-onalim-hakki-davasi-nedir-nasil-acilir/
Yasal Önalım Hakkı ve Fiili Taksim İddiası – Temel Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.temelhukukdanismanlik.com/post/yasal-%C3%B6nalim-hakki-ve-fi-i-li-taksi-m-i-ddi-asi
Şufa (Önalım) Hakkı Davası – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/gayrimenkul-hukuku/sufa-hakki-onalim-davasi.html
TÜRK MEDENİ KANUNUNA GÖRE YASAL ÖNALIM HAKKI Prof. Dr. Fikret EREN – lib.gazi.edu.tr, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/12_5.pdf
Şufa Hakkı (Önalım Hakkı) Nedir? – Sinan Eroğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.sinaneroglu.av.tr/sufa-hakki-onalim-hakki/
Önalım(Şufa) Hakkına Dayalı Tapu İptali ve Tescil Davası 2025 | Delil Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/onalim-sufa-hakki
Yargıtay Kararları Işığında Yasal Önalım Hakkının Tapuda Düşük … 1001 – YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA YASAL ÖNALIM HAKKININ TAPUDA DÜŞÜK GÖSTERİLEN BEDEL ÜZERİNDEN KULLANILMASI – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1985275
Yasal Önalım Hakkının Kullanılmasında Gerçek Değer Yerine Tapuda Gösterilen Satış Bedelinin Esas Alınmasının Anayasaya Aykırılığı Sorunu – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3631373
Önalım Hakkı ve Şufa Davası | Mersin Gayrimenkul Avukatı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://reyhankayisli.av.tr/onalim-sufa-davasi/
Paylı Mülkiyet (Müşterek Mülkiyet) – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barandogan.av.tr/musterek-payli-mulkiyet-yargitay-kararlari.html
Paylı Mülkiyet Davası Nedir ve Neden Açılır? – AHD Durak Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahddurakhukuk.com/gayrimenkul-hukuku/payli-mulkiyet-davasi-nedir-ve-neden-acilir/
Hisseli Tapuda Habersiz Satış – Çapa Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.capa.av.tr/hisseli-tapuda-habersiz-satis/
Paydaş Ne Demek? Paydaş Kelimesinin TDK Sözlük Anlamı Nedir? – NTV Haber, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ntv.com.tr/ne-demek/paydas-ne-demek-57414
Paydaş Kelimesinin Eş Anlamlısı Nedir? | NTV Haber, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ntv.com.tr/es-anlamlisi/paydas-es-anlamlisi-57414
Öğrenci ve hoca paydaş mıdır? – Fikriyat Gazetesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.fikriyat.com/yazarlar/ismail-gulec/2023/10/31/ogrenci-ve-hoca-paydas-midir
Madde 733 – Prof. Dr. İlhan Helvacı Dersleri, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ilhanhelvacidersleri.com/turk-medeni-kanunu/turk-medeni-kanunu-madde-733
H FİİLİ TAKSİM HÂLİNİN YASAL ÖNALIM HAKKINA ETKİSİ Arş. Gör. Ömer Faruk ÇELİK* ** ÖZ Fiili taksim, paylı mülki – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2110200
Şufa Davası (Ön Alım Hakkı) – Süresi, Bedel Tespiti – Ankara Avukat, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://reformavukatlik.com.tr/sufa-davasi-on-alim-hakki-suresi-bedel-tespiti/
Ön Alım Davası – Şufa Hakkı Davası – Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kulacoglu.av.tr/onalim-sufa-hakki-davasi/
Şufa (Önalım) Hakkı Davasına Hangi Durumlarda Başvurulur? – Arıkan Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.arikanavukatlik.com/sufa-onalim-hakki-nasil-kullanilir
Şufa (Önalım) Hakkı Nedir? Şufa Davası – OR Hukuk, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://or.av.tr/sufa-hakki-nedir/
Şufa Hakkı Nedir, Şufa Davası, Süresi, Bedel Tespiti, Nasıl Engellenir 2025, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tahanci.av.tr/sufa-hakki-nedir-sufa-davasi/
Önalım (Şufa) Hakkı Davası ve Nasıl Kullanılır? – Çelik Avukatlık ve Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://celikavukatlik.com/tr/onalim-sufa-hakki-davasi-ve-nasil-kullanilir/
ÖNALIM HAKKI DAVASI, ŞARTLARI VE SÜRESİ – 2024 – Harbiye Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.harbiyehukuk.com/onalim-hakki-davasi-sartlari-ve-suresi/
Önalım Hakkı (Şufa Hakkı) Davası – Minval Hukuk, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://minvalhukuk.com/kira-ve-gayrimenkul-hukuku/onalim-hakki-sufa-hakki-davasi/
Şufa (Önalım) Hakkı Davası – Çapa Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.capa.av.tr/sufa-onalim-hakki-davasi/
Şufa Hakkı (Önalım) Davası 2025 | Av. Muhammet Ali BEYHAN, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://beyhanhukukburosu.com/sufa-hakki-onalim-davasi/
Önalım Hakkı, Fiili Taksimin Varlığı ve Bedelde Muvazaa İddiası – – Vona Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://vonahukuk.com/onalim-hakki-fiili-taksimin-varligi-ve-bedelde-muvazaa-iddiasi/
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI Esas Sayısı : 2022/135 Karar Sayısı : 2023/30 Karar Tarihi : 16/2/2023 R.G.Tarih-Sayı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2023-30-nrm.pdf
Anayasa Mahkemesinin E: 2022/135 Sayılı Kararı – 6100 Sayılı Kanun Hk – Alomaliye.com, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.alomaliye.com/2023/04/05/anayasa-mahkemesinin-e-2022-135-sayili-karari-6100-sayili-kanun-hk/
Yasal Önalım (Şufa) Hakkı ve Şufa Davası | Mersin 2024 – Avukat Tunç Sudi TOL, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tuncsuditol.av.tr/yasal-onalim-sufa-hakki-nedir/
Şufa (Önalım) Hakkı Davası – AHD Durak Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahddurakhukuk.com/gayrimenkul-hukuku/sufa-onalim-hakki-davasi/
Önalım (Şufa) Hakkı Davası – Av. Hatice Kübra Karadağ – mecra legal, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.mecralegal.com/post/%C3%B6nal%C4%B1m-%C5%9Fufa-hakk%C4%B1-davas%C4%B1-%C3%B6nal%C4%B1m-hakk%C4%B1-%C5%9Fufa-hakk%C4%B1-nedir
KANUNDAN DOĞAN ÖNALIM HAKKI – Bg Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.bghukukburosu.com.tr/8975/
Yasal Önalım Hakkı ve Bu Hakkın Kullanılması – Ülker Şimşek Law Office, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://ulkersimsek.av.tr/yasal-onalim-hakki-ve-bu-hakkin-kullanilmasi/
Önalım (Şufa) Hakkı Davası – Norm Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.normhukuk.net/?p=ictihatlar&id=280
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU’NUN 26.04.2023 TARİHLİ 2023/14-85 ESAS 2023/369 KARAR SAYILI KARARININ ÖNALIM (ŞUFA) DAVASI VE FİİLİ TAKSİM OLGUSU KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ – Adana Hukuk Bürosu – Kara Kılınç Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.kilinc.av.tr/yargitay-hukuk-genel-kurulunun-26-04-2023-tarihli-2023-14-85-esas-2023-369-karar-sayili-kararinin-onalim-sufa-davasi-ve-fiili-taksim-olgusu-kapsaminda-degerlendirilmesi/
Yasal önalım hakkının kullanılması için öngörülen 3 aylık hak düşürücü süre, satışın önalım hakkı sahibine alıcı veya satıcı tarafından noter aracılığıyla bildirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Önalım hakkı sahibinin satışı kesin olarak başka bir şekilde öğrenmiş olması sürenin işlemesine yol açmaz. – Aygüneş Hukuk Bürosu Bilgi Bankası Law Firm | Kuşadası Söke Aydın, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.blog.ayguneshukuk.com/yasal-onalim-hakkinin-kullanilmasi-icin-ongorulen-3-aylik-hak-dusurucu-sure-satisin-onalim-hakki-sahibine-alici-veya-satici-tarafindan-noter-araciligiyla-bildirildigi-tarihten-itibaren-islemeye-basla/
HGK., E. 2022/1203 K. 2023/727 T. 5.7.2023 – Yargıtay Kararı | LEXPERA, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/yargitay/hukuk-genel-kurulu-e-2022-1203-k-2023-727-t-5-7-2023
Eşya Hukuku – Yasal Önalım Hakkı – Pratik Çalışmalar – LEXPERA, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.lexpera.com.tr/literatur/pratik-calismalar/yasal-onalim-hakki-4
2023/77 Karar Sayısı : 2023/190 Karar Tarihi : 8/11/2023 R.G.Tarih-Sayı : 12/12/202 – T.C. Anayasa Mahkemesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2023-190-nrm.pdf
AKDİ ÖNALIM HAKKI VE MUVAZAA – Mehmet Tav, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.mehmettav.av.tr/tr/makale/akdi-onalim-hakki-ve-muvazaa
Şufa Dava Dilekçesi Örneği 2025 – Adana Avukat, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ozkanogluhukuk.com/sufa-davasi/
II. Devir hakkının kısıtlamaları > – 1. Yasal önalım hakkı > Madde 734 – c. Kullanılması Gerekçesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://app.e-uyar.com/gerekce/index/cb1c3640-b450-4217-a224-82ebb57fa911
sufa-hakki-nasil-kullanilir-bolu – Altınçağ Hukuk, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.altincaghukuk.com/blog/sufa-hakki-nasil-kullanilir
T.C. Anayasa Mahkemesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/190
Yasal Önalım Hakkının Noter Kanalıyla Bildirimden İtibaren Üç Aylık Süre İçinde Kullanılabileceğine, Satışın Başka Şekilde Öğrenilmiş Olmasının Sürenin İşlemesine Yol Açmayacağına Dair Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://tasinmazdavalari.com/yasal-onalim-hakkinin-noter-kanaliyla-bildirimden-itibaren-uc-aylik-sure-icinde-kullanilabilecegine-satisin-baska-sekilde-ogrenilmis-olmasinin-surenin-islemesine-yol-acmayacagina-dair-yargitay-hukuk/
Önalım (Şufa) Hakkı Davası 2024 | Mıhcı Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://mihci.av.tr/onalim-sufa-hakki-davasi/
Önalım Hakkı Davasında Davalı İlk Celseden Önce Davayı Kabul Etse De Yargılama Giderinden Sorumludur., erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://gocuk.com.tr/onalim-davasinda-davali-her-turlu-yargilama-giderlerinden-sorumludur/
YARGITAY 7. HUKUK DAİRESİ E. 2022/2472 – Kazancı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kazanci.com.tr/gunluk/7hd-2022-2472.htm
Önalım – Şufa Hakkı (Yasal ve Sözleşmeden Doğan) – Av. Esra Akyıldız, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.esraakyildiz.av.tr/makaleler/%C3%96nalim-%C5%9Eufa-hakki-yasal-ve-s%C3%96zle%C5%9Emeden-do%C4%9Ean
Paylı Mülkiyet Nedir? – Sinan Eroğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.sinaneroglu.av.tr/payli-mulkiyet/
1. Yasal önalım hakkı > Madde 733 – b. Kullanma yasağı, feragat ve hak düşürücü süre – e-uyar.com, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://app.e-uyar.com/madde/index/73a7b08d-236c-436c-b44a-bd77c7672c13
Şufalı Payın Satışının Tapuda Yüksek Veya Düşük Gösterilmesi – Demirbaş Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://demirbas.av.tr/sufali-payin-satisinin-tapuda-yuksek-veya-dusuk-gosterilmesi/
ön inceleme tarihi itibariyle tapudaki önalım bedelinin satış masraflarıyla birlikte vadeli bir mevduat hesabında depo edilmesi gerekir. – Karamercan Hukuk, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://karamercanhukuk.com/yargitay-karari/on-inceleme-tarihi-itibariyle-tapudaki-onalim-bedelinin-satis-masraflariyla-birlikte-vadeli-bir-mevduat-hesabinda-depo-edilmesi-gerekir
www.kazanci.com.tr – YARGILAMA GİDERLERİ (HARÇ VE GİDER AVANSI) HESAPLAMA, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ortak/gideravansi.htm
Dava Harç Masrafı Hesaplama 2025 – Mıhcı Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://mihci.av.tr/dava-harc-masrafi-hesaplama/
Dava Harcı Hesaplama | 2025 – DAVA MASRAFI HESAPLAMA, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.akademikhukuk.org/dava-harci-hesaplama/
Miras Davası Avukatlık Ücretleri ve Mahkeme Masrafları 2025 – Delil Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/miras-davalarinda-avukatlik-ucreti-ve-mahkeme-masraflari
ŞUFA DAVA DİLEKÇE ÖRNEĞi, ÖNALIM DAVA DİLEKÇE ÖRNEĞİ, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ozgurhukukdanismanlik.com/dilekceler/sufa-dava-dilekce-ornegi-onalim-dava-dilekce-ornegi
Önalım (Şuf’a) Davası Dilekçe Örneği – Legalbank, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://legalbank.net/belge/onalim-sufa-davasi-dilekce-ornegi/1368073
“Yasal önalım hakkını düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun 732. maddesinde; “Paylı mülkiyette bir paydaşın taşın – T.C. Anayasa Mahkemesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/DilekcePDF/2024-6-nrmd.pdf
Önalım (Şufa) Hakkı Hangi Bedel Üzerinden Kullanılır? – Ankara Avukat Oktay Altunkaya, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.avoktayaltunkaya.com/onalim-sufa-hakki-hangi-bedel-uzerinden-kullanilir/
tapu iptali ve tescil, ön alım hakkı, paylı mülkiyet ve satış bedelinin belirlenmesi – YARGITAY KARARLARI || Mersin Barosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://mersinbarosu.org.tr/tr/yargitay-kararlari/233/tapu-iptali-ve-tescil-on-alim-hakki-payli-mulkiyet-ve-satis-bedelinin-belirlenmesi/18104
Hisseli Tapuda Mülkiyet: Ön Alım Hakkı ve Fiili Taksim – EMSAL.COM, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://emsal.com/hisseli-tapuda-mulkiyet-on-alim-hakki-ve-fiili-taksim/
Şufa Hakkı Davası – Av. İrem Bike Demirhan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://irembikedemirhan.com/sufa-hakki-davasi/

Etiketler