Boşanma Sürecine Genel Bakış: Bilmeniz Gerekenler

Boşanma kararı alan çiftlerin önündeki en temel ayrım, davanın nasıl ilerleyeceğidir. Türk Medeni Kanunu (TMK), boşanma sürecini iki ana kategoriye ayırır: Anlaşmalı Boşanma ve Çekişmeli Boşanma. Bu iki tür arasındaki farkları bilmek, sürecin nasıl işleyeceği, ne kadar süreceği ve maliyetinin ne olacağı konusunda önemli ipuçları verir.

Anlaşmalı Boşanma:

Adından da anlaşılacağı gibi, anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma kararı ve boşanmanın getireceği tüm sonuçlar (çocukların velayeti, nafaka ödemeleri, evlilik sırasında edinilen malların paylaşımı, olası tazminatlar vb.) üzerinde tam bir fikir birliğine varmaları durumunda gerçekleşir.1 Bu, boşanmanın en hızlı ve en az yıpratıcı yoludur. Ancak anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için kanunun aradığı bazı özel şartlar bulunmaktadır:

1. Evlilik Süresi: Evliliğin resmi nikah tarihinden itibaren en az bir yıl sürmüş olması gerekir (TMK m.166/3).1 Bu kuralın amacı, ani ve düşünülmeden alınan kararlarla yapılan boşanmaların önüne geçmektir. Eğer evlilik bir yıldan az sürmüşse, eşler her konuda anlaşsalar bile anlaşmalı olarak boşanamazlar; bu durumda ya bir yılın dolmasını beklemeleri ya da çekişmeli boşanma davası açmaları gerekir.1 Bu durum, özellikle yeni evli çiftler anlaşsalar dahi onları potansiyel olarak daha uzun ve masraflı olan çekişmeli sürece itebilmektedir, bu da kanunun prosedürel bir gerekliliğinin, tarafların karşılıklı iradesinin önüne geçebildiğini göstermektedir.
2. Tam Anlaşma (Protokol): Eşler, boşanmanın mali sonuçları (nafaka, tazminat), çocukların durumu (velayet, kişisel ilişki, iştirak nafakası) ve mal paylaşımı gibi tüm konularda eksiksiz bir şekilde anlaşmış olmalı ve bu anlaşmayı yazılı bir “Anlaşmalı Boşanma Protokolü” ile belgelemelidir.1 Bu protokol, mahkemeye sunulacak ve kararın temelini oluşturacaktır.
3. Hakim Huzurunda Beyan: Her iki eşin de bizzat duruşmaya katılarak, hazırlanan protokolü ve boşanma iradelerini hakim önünde serbestçe teyit etmeleri zorunludur.1 Vekiller (avukatlar) bu beyan için eşlerin yerine geçemez.2 Ancak, Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) aracılığıyla uzaktan katılım mümkündür.3

Anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanır.1 Hakim, sunulan protokolü özellikle çocukların menfaatleri ve kamu düzeni açısından inceler.1 Protokolü uygun bulursa ve eşlerin özgür iradelerini teyit ederse boşanmaya karar verir. Gerekli görürse protokolde değişiklikler önerebilir; taraflar bu değişiklikleri kabul ederse süreç devam eder, etmezlerse dava çekişmeliye dönebilir.1 Süreç, mahkemenin iş yüküne bağlı olarak değişmekle birlikte, genellikle dava açıldıktan sonra birkaç hafta ile bir ay içinde sonuçlanıp kesinleşir.1

Çekişmeli Boşanma:

Eşler arasında boşanma sebebi, boşanmanın sonuçları (velayet, nafaka, mal paylaşımı, tazminat) veya her ikisi konusunda bir anlaşmazlık varsa, dava çekişmeli olarak görülür.1 Eşlerden birinin boşanmak istememesi veya her iki tarafın boşanmak istemesine rağmen şartlarda uzlaşamaması durumunda bu yola başvurulur.2

1. Evlilik Süresi Şartı Yoktur: Çekişmeli boşanma davası açmak için anlaşmalı boşanmadaki gibi bir yıllık evlilik süresi şartı aranmaz. Evliliğin ertesi günü dahi çekişmeli boşanma davası açılabilir.2
2. Boşanma Sebebi ve Kusur: Davayı açan taraf, boşanma talebini Türk Medeni Kanunu’nda sayılan genel (örneğin, evlilik birliğinin temelinden sarsılması – şiddetli geçimsizlik) veya özel (zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk, akıl hastalığı) boşanma sebeplerinden birine veya birkaçına dayandırmak zorundadır.4 Çekişmeli boşanma davalarının merkezinde “kusur” kavramı yer alır. Mahkeme, evlilik birliğinin sona ermesinde hangi tarafın ne derecede kusurlu olduğunu (kusursuz, az kusurlu, eşit kusurlu, ağır kusurlu) belirler.7 Bu kusur tespiti, nafaka ve tazminat gibi taleplerin sonucunu doğrudan etkiler.
3. Yargılama Süreci: Çekişmeli boşanma davaları, anlaşmalı boşanmaya göre çok daha karmaşık ve uzun bir süreçtir. Dava; dilekçeler aşaması (dava dilekçesi, cevap dilekçesi, cevaba cevap, ikinci cevap), ön inceleme duruşması, tahkikat (delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi, bilirkişi raporları alınması vb.), sözlü yargılama ve hüküm (karar) aşamalarından oluşur.2 Tarafların, iddialarını ispatlamak için delil sunmaları gerekir.4 Eşlerin, avukatları tarafından temsil ediliyorsa duruşmalara bizzat katılmaları zorunlu değildir.2
4. Süre: Çekişmeli boşanma davaları ortalama 1-2 yıl sürebilir, ancak tanıkların sayısı, delillerin toplanma süresi, davanın karmaşıklığı ve istinaf/temyiz gibi kanun yollarına başvurulması halinde bu süre 3 yılı veya daha fazlasını bulabilir.1 Bu uzun süre, taraflar üzerinde ciddi bir duygusal ve finansal yük oluşturabilir.

Dava Türleri Arasındaki Geçiş (Dönüşüm):

Başlangıçta anlaşmalı olarak açılan bir dava, belirli durumlarda çekişmeliye dönüşebilir. Bu durumlar şunlardır 1:

• Taraflardan birinin duruşmada veya karar kesinleşmeden önce anlaşmadan vazgeçmesi.
• Taraflardan birinin (veya her ikisinin) anlaşmalı boşanma duruşmasına katılmaması.
• Hakimin protokolü uygun bulmaması ve tarafların önerilen değişikliklerde anlaşamaması.
• Anlaşmalı boşanma için gerekli olan 1 yıllık evlilik süresi şartının sağlanmamış olması.
• Karar verildikten sonra, kesinleşmeden önce taraflardan birinin karara itiraz etmesi (istinaf veya temyiz).

Bu dönüşüm olasılığı, anlaşmalı boşanma sürecinin dahi, karar kesinleşene kadar hassasiyetini koruduğunu gösterir. En ufak bir anlaşmazlık veya irade değişikliği, süreci tamamen farklı ve daha zorlu bir yola sokabilir. Bu nedenle, anlaşmalı boşanma protokollerinin hukuki açıdan sağlam ve her detayı kapsayacak şekilde hazırlanması büyük önem taşır.

Tersine, çekişmeli olarak başlayan bir dava da, yargılamanın herhangi bir aşamasında tarafların anlaşmaya varması halinde anlaşmalı boşanmaya dönüşebilir.2 Bu, yargılama devam ederken dahi uzlaşma kapısının açık olduğunu gösterir.

Boşanma Davası Nasıl Açılır Adım Adım?

Boşanma sürecini başlatmak, belirli hukuki adımların atılmasını gerektirir. İster anlaşmalı ister çekişmeli olsun, davanın doğru mahkemede, usule uygun bir dilekçe ve gerekli belgelerle açılması, sürecin sağlıklı ilerlemesi için ilk ve en önemli adımdır.

Yetkili ve Görevli Mahkeme:

Boşanma davalarına bakmakla görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir.4 Eğer davanın açılacağı yerde müstakil bir Aile Mahkemesi bulunmuyorsa, bu davalara Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar.5

Yetkili mahkeme ise davanın nerede açılacağını belirler. Çekişmeli boşanma davalarında yetkili mahkeme şunlardan biri olabilir 4:

• Eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi.
• Eşlerin dava açılmadan önceki son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesi.

Anlaşmalı boşanma davalarında ise daha esnek bir durum söz konusudur; taraflar Türkiye’deki herhangi bir Aile Mahkemesi’nde davayı açabilirler.6 Bu esneklik, özellikle farklı şehirlerde yaşayan ve anlaşarak boşanmak isteyen çiftler için önemli bir kolaylık sağlamaktadır.

Dava Dilekçesi:

Boşanma davası, mahkemeye sunulan bir dava dilekçesi ile açılır.5 Bu dilekçe, davanın temelini oluşturur ve son derece dikkatli hazırlanmalıdır. Dilekçede bulunması gereken temel bilgiler şunlardır 8:

• Davanın açılacağı mahkemenin adı.
• Davacı ve davalının adı, soyadı, T.C. kimlik numaraları ve adresleri.
• Varsa tarafların avukatlarının bilgileri.
• Davanın konusu (örneğin, “Evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma talebi”).
• Boşanma sebepleri ve olayların detaylı açıklaması (Çekişmeli davalarda bu bölüm çok daha ayrıntılı ve gerekçelendirilmiş olmalıdır).
• Dayanılan hukuki sebepler (İlgili TMK maddeleri).
• İddiaları ispatlayacak delillerin listesi (özellikle çekişmeli davalarda).
• Net talepler: Boşanma kararı, velayet (kime verileceği), nafaka (türü ve miktarı), maddi ve manevi tazminat (miktarı), mal paylaşımı gibi hususlar açıkça belirtilmelidir.
• Dilekçenin tarihi ve davacının (veya vekilinin) imzası.

Dilekçenin dili açık, anlaşılır ve resmi olmalıdır.8 Özellikle çekişmeli davalarda, dilekçenin hukuki argümanlarla desteklenmesi, taleplerin doğru ve eksiksiz ifade edilmesi, davanın seyri açısından kritik öneme sahiptir. Dilekçedeki eksik veya hatalı bir ifade, hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, dilekçenin bir avukat tarafından hazırlanması veya en azından incelenmesi genellikle tavsiye edilir.5 Dilekçe, avukat tarafından UYAP (Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi) üzerinden elektronik olarak veya adliyedeki tevzi bürosuna fiziken (iki nüsha halinde) sunulabilir.6

Gerekli Belgeler:

Dava dilekçesine ek olarak genellikle şu belgeler sunulur 4:

• Davacının nüfus cüzdanı fotokopisi.
• Varsa avukata verilen vekaletname.
• Anlaşmalı boşanma ise, taraflarca imzalanmış Anlaşmalı Boşanma Protokolü.
• Çekişmeli boşanma ise, iddiaları destekleyen delillerin listesi ve mevcutsa bazı deliller (örneğin, fotoğraflar, mesaj dökümleri).
• Evlilik cüzdanı fotokopisi (mahkeme tarafından istenebilir).

Harç ve Masraflar:

Dava açılırken mahkeme veznesine belirli harçların ve dava giderleri için avansın yatırılması gerekmektedir.4 Bu masraflar ödenmeden dava dosyası işleme alınmaz. Anlaşmalı boşanma davalarının toplam maliyeti, genellikle çekişmeli davalara göre daha düşüktür. Boşanma davası ile birlikte talep edilen nafaka ve tazminat için ayrıca harç ödenmez; ancak boşanma kesinleştikten sonra ayrı bir dava ile tazminat talep edilirse, bu dava nispi harca tabi olur.10

Davanın Seyri: Duruşmalar ve Deliller

Boşanma davası açıldıktan sonra, davanın türüne göre farklı bir yargılama süreci işler. Anlaşmalı boşanmalar hızlı ilerlerken, çekişmeli boşanmalar daha detaylı ve uzun bir sürece yayılır.

Aşamalar (Çekişmeli Boşanma):

Çekişmeli bir boşanma davası genellikle şu aşamalardan geçer 2:

1. Dilekçeler Teatisi: Davacı dava dilekçesini sunar, mahkeme bunu davalıya tebliğ eder. Davalının cevap dilekçesi sunma hakkı vardır. Ardından davacı cevaba cevap, davalı da ikinci cevap dilekçesi verebilir.
2. Ön İnceleme Duruşması: Dilekçeler tamamlandıktan sonra mahkeme bir ön inceleme duruşması belirler. Bu duruşmada hakim, tarafları sulhe (anlaşmaya) teşvik eder.2 Anlaşma sağlanamazsa, uyuşmazlık konularını (anlaşmazlık noktalarını) tespit eder ve davanın bundan sonraki yol haritasını belirler.2
3. Tahkikat Aşaması: Bu aşama, davanın esasına girildiği, delillerin toplandığı ve değerlendirildiği en önemli aşamadır.6 Tanıklar dinlenir, ilgili kurumlardan belgeler istenir (örneğin, banka kayıtları, sosyal ekonomik durum araştırması), bilirkişi incelemesi (örneğin, mal paylaşımı için değer tespiti veya kusur tespiti için uzman görüşü) yapılabilir.6
4. Sözlü Yargılama Aşaması: Tahkikat tamamlandıktan sonra, taraflara son beyanlarını sunmaları için söz verilir.
5. Hüküm (Karar) Aşaması: Mahkeme, tüm delilleri ve beyanları değerlendirerek boşanma, velayet, nafaka, tazminat gibi konularda nihai kararını açıklar.6 Karar daha sonra gerekçeli olarak yazılır ve taraflara tebliğ edilir.

Deliller:

Çekişmeli boşanma davalarında iddiaların ispatı esastır. Deliller, mahkemenin kararını şekillendiren en önemli unsurlardır.5 Kullanılabilecek başlıca delil türleri şunlardır 5:

• Tanık Beyanları: Tarafların iddialarını doğrulayan veya çürüten kişilerin ifadeleri.
• Yazılı Deliller: Mesajlaşmalar (SMS, WhatsApp vb.), e-postalar, mektuplar, sosyal medya paylaşımları, banka dekontları, kredi kartı ekstreleri, otel kayıtları vb.
• Görsel ve İşitsel Kayıtlar: Fotoğraflar, videolar, ses kayıtları. Ancak bu tür delillerin hukuka uygun yollarla elde edilmiş olması şarttır; özel hayatın gizliliğini ihlal eden kayıtlar delil olarak kabul edilmeyebilir.7 Bu durum, özellikle aldatma veya kötü muamele gibi ispatı zor iddialarda, delil toplama ile özel hayatın korunması arasında hassas bir denge kurulmasını gerektirir.
• Uzman Raporları: Psikolog, pedagog veya sosyal hizmet uzmanı raporları (özellikle velayet konusunda), mal paylaşımı için değerleme raporları.
• Resmi Kayıtlar: Polis veya jandarma tutanakları (şiddet olaylarında), hastane raporları (darp izleri için), nüfus kayıtları.

Anlaşmalı boşanma davalarında ise, taraflar her konuda anlaştığı için genellikle delil sunulmasına veya tanık dinlenmesine gerek kalmaz; imzalanmış protokol yeterlidir.2

Duruşmalar:

Anlaşmalı boşanma davaları, her iki eşin de katıldığı tek bir duruşmada sonuçlanabilir.1 Çekişmeli davalarda ise yukarıda belirtilen aşamalar için birden fazla duruşma yapılır.2 Ön inceleme duruşması, tahkikat duruşmaları (tanıkların dinlenmesi, delillerin tartışılması için) ve son olarak sözlü yargılama duruşması yapılır.

Hakimin Rolü:

Hakimin rolü, davanın türüne göre farklılık gösterir.1

• Anlaşmalı Boşanmada: Hakim, daha çok bir onay merciidir. Tarafların özgür iradeleriyle anlaştıklarını teyit eder ve protokolün kanuna, kamu düzenine ve özellikle çocuğun menfaatine uygun olup olmadığını denetler.1
• Çekişmeli Boşanmada: Hakim, aktif bir rol üstlenir. Tarafların iddia ve savunmalarını dinler, sunulan delilleri titizlikle değerlendirir, tanıkları sorgular, gerekli görürse bilirkişi incelemesi ister. Sonunda, hukuka ve hakkaniyete uygun olarak kimin kusurlu olduğuna, boşanmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine ve boşanmanın sonuçlarına (velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı) karar verir.4 Bu aktif rol ve geniş takdir yetkisi, çekişmeli davaların sonucunu daha az öngörülebilir kılar ve sunulan delillerin ve hukuki argümanların kalitesini son derece önemli hale getirir.

Boşanmanın Sonuçları: Haklar ve Yükümlülükler

Boşanma kararı, sadece evlilik birliğini sona erdirmekle kalmaz, aynı zamanda taraflar ve varsa çocuklar için yeni bir hukuki durum yaratır. Velayet, nafaka, mal paylaşımı ve tazminat gibi konular, boşanmanın en önemli ve sıklıkla en çekişmeli sonuçlarıdır.

Çocukların Durumu: Velayet Kime Verilir?

Boşanma sürecinde en hassas konulardan biri, ortak çocukların velayetinin kime verileceğidir. Türk hukukunda velayet düzenlemesinde temel ve tartışmasız ilke, **”çocuğun üstün yararı”**dır.7 Bu ilke, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde de vurgulanır ve mahkemelerin tüm kararlarında öncelikli olarak gözetilmesi gereken bir direktiftir.

• Belirleyici Kriterler: Hakim, velayet kararını verirken çocuğun fiziksel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi için en iyi ortamı kimin sağlayabileceğini değerlendirir.12 Bu değerlendirmede şu faktörler dikkate alınır:

• Çocuğun yaşı, sağlık durumu, cinsiyeti, alışkanlıkları ve ihtiyaçları.
• Anne ve babanın yaşam koşulları, sağlık durumları, çocuğa bakma ve ilgi gösterme kapasiteleri, ahlaki durumları.
• Çocuğun hangi ebeveynle daha güçlü bir bağı olduğu, kardeşleriyle birlikte kalma durumu.
• Çocuğun eğitim ve sosyal gelişim olanakları.
• Çocuğun (idrak yaşındaysa) kendi fikri ve tercihi (hakim tarafından dinlenir).

• Kusurun Velayete Etkisi: Boşanmadaki kusur durumu, velayet kararını doğrudan belirlemez.7 Örneğin, Yargıtay’ın yerleşik kararlarına göre, eşlerden birinin sadakatsizliği (zina) tek başına velayetin ona verilmesine engel değildir, eğer bu durum çocuğun üstün yararına aykırı bir sonuç doğurmuyorsa.13 Ancak, ebeveynin kusurlu davranışı çocuğa doğrudan zarar veriyorsa (örneğin, şiddet uygulama, ihmal, alkol/madde bağımlılığı, çocuğun yanında ahlaka aykırı bir yaşam sürme) bu durum velayetin belirlenmesinde veya değiştirilmesinde önemli bir etken olur.7 Esas olan, çocuğun kimin yanında daha güvende ve huzurlu olacağıdır. Bu yaklaşım, evlilik ilişkisindeki hataların cezalandırılması ile ebeveynlik sorumluluğunun yerine getirilmesi arasında bir ayrım yapar ve çocuğun refahını önceliklendirir.
• Ortak Velayet: Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmemiş olsa da 12, Yargıtay kararları ve özellikle 16 No’lu Protokol’ün onaylanmasıyla birlikte, tarafların anlaşması ve çocuğun üstün yararına hizmet etmesi koşuluyla ortak velayete karar verilebilmektedir.11 Ancak bu, ebeveynler arasında yüksek düzeyde işbirliği ve iletişim gerektirir.
• Velayetin Değiştirilmesi: Velayet kararları kesin ve değişmez değildir. Çocuğun veya velayeti elinde bulunduran ebeveynin durumunda esaslı bir değişiklik olması ve bu değişikliğin çocuğun menfaatini olumsuz etkilemesi halinde, diğer ebeveyn velayetin değiştirilmesi için dava açabilir.14 Örneğin, velayet sahibi ebeveynin çocuğun bakımını ihmal etmesi, sağlığını tehlikeye atması veya diğer ebeveynle kişisel ilişki kurmasını engellemesi gibi durumlar velayetin değiştirilmesi sebebi olabilir.15
• Yargıtay Kararı Özeti (Velayet): Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin birçok kararında vurgulandığı üzere, velayet düzenlemesinde asıl olan çocuğun menfaatidir. Örneğin, küçük yaştaki çocuğun anne bakım ve şefkatine daha çok ihtiyaç duyacağı genel kabul görmekle birlikte, annenin çocuğun gelişimini olumsuz etkileyecek bir yaşam tarzı sürmesi veya babanın daha istikrarlı ve güvenli bir ortam sunması durumunda velayetin babaya verilmesi de mümkündür. Mahkeme, sosyal inceleme raporları ve uzman görüşlerini dikkate alarak her somut olayı kendi özelinde değerlendirir.11
• Örnek Olay (Batman – Velayet): Batman’da yaşayan Ali ve Zeynep’in boşanma davasında, 5 yaşındaki oğullarının velayeti annesi Zeynep’e verildi. Mahkeme, babanın işi nedeniyle sık sık şehir dışında olmasını ve çocuğun bu yaşta anne bakımına daha fazla ihtiyaç duymasını, anneye daha bağlı olmasını ‘çocuğun üstün yararı’ gereği dikkate aldı. Babanın, annenin evlilik birliği içindeki bazı kusurlarına yönelik iddiaları, çocuğun gelişimini doğrudan olumsuz etkilemediği sürece velayet kararında belirleyici bulunmadı.

Maddi Destek: Nafaka Türleri Nelerdir?

Boşanma, tarafların ekonomik durumlarında önemli değişikliklere yol açabilir. Kanun, bu değişikliklerin olumsuz etkilerini azaltmak ve özellikle ekonomik olarak zayıf durumda kalacak eşi ve çocukları korumak amacıyla çeşitli nafaka türleri öngörmüştür.

• Tedbir Nafakası:

• Tanım ve Amaç: Boşanma veya ayrılık davası devam ederken, eşlerin barınma, geçim gibi temel ihtiyaçlarının ve çocukların bakım ve korunmasının sağlanması amacıyla mahkemece hükmedilen geçici bir nafakadır.7 Davanın başından sonuna kadar, yani karar kesinleşinceye kadar ödenir.16
• Kimler Alabilir: Hem dava süresince maddi zorluğa düşecek eş (kusuruna bakılmaksızın) hem de çocuklar için istenebilir.17 Hakim, talep olmasa bile gerekli görürse kendiliğinden (re’sen) tedbir nafakasına hükmedebilir.16 Çalışıyor olmak, tedbir nafakası almaya engel değildir; önemli olan, dava nedeniyle yaşam standardında düşüş olması ve desteğe ihtiyaç duyulmasıdır.18
• Miktar ve Belirlenmesi: Tarafların sosyal ve ekonomik durumları (gelirleri, giderleri, mal varlıkları) ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hakim tarafından takdir edilir.17 Mahkeme genellikle Sosyal ve Ekonomik Durum (SED) araştırması yaptırır.17
• Ödenmemesi: Tedbir nafakası kararı bir ara karar olduğu için ilamlı icra yoluyla değil, ilamsız icra takibi ile tahsil edilir.17 Ödenmemesi halinde, alacaklının şikayeti üzerine nafaka yükümlüsü hakkında 3 aya kadar tazyik hapsi (disiplin hapsi) uygulanabilir.17
• TDK Tanımı (Nafaka): Türk Dil Kurumu Sözlüğü’ne göre nafaka, Arapça kökenli bir kelime olup, “1. Geçinmek için gerekli olan şeylerin bütünü, geçimlik. 2. Birinin geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimselere, mahkeme kararıyla bağlanan aylık.” anlamlarına gelir.17 “Tedbir” kelimesi ise “önlem” anlamına geldiğinden, Tedbir Nafakası, dava süresince alınan geçici bir mali önlem, bir tür geçimlik ödemedir.
• Bağımsız Talep: Boşanma davası açılmadan da, haklı bir sebeple ayrı yaşayan eş, diğerinden tedbir nafakası talep edebilir (TMK m.197).18

• İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası):

• Amaç: Velayeti kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi giderlerine mali gücü oranında katılmasıdır.7 Bu nafaka doğrudan çocuğun ihtiyaçları için kullanılır.
• Kim Öder, Kim Alır: Velayeti almayan eş öder, velayeti alan eş çocuk adına bu nafakayı alır.
• Belirlenmesi: Çocuğun yaşı, ihtiyaçları, eğitim durumu ile anne ve babanın ekonomik durumları dikkate alınarak belirlenir.21 Tarafların kusur durumu iştirak nafakasını etkilemez.7 Hakim, çocuğun üstün yararı gereği, talep olmasa bile iştirak nafakasına hükmedebilir.13
• Süresi: Kural olarak çocuğun 18 yaşını doldurmasıyla sona erer.19 Ancak çocuk ergin olmasına rağmen eğitimi devam ediyorsa (örneğin üniversite öğrencisi ise) veya engelli ise, anne ve babanın bakım yükümlülüğü devam ettiğinden, çocuk bizzat “yardım nafakası” adı altında dava açarak nafaka talep edebilir.17

• Yoksulluk Nafakası:

• Amaç: Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşin geçimini sağlamak amacıyla diğer eş tarafından ödenen nafakadır.7 Toplumsal cinsiyet rollerinin evlilik içindeki ekonomik sonuçlarını dengelemeyi amaçlar.
• Şartları (TMK m.175): Yoksulluk nafakasına hükmedilebilmesi için şu şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir 7:

1. Talep Edenin İsteği: Nafaka talep edilmelidir, hakim kendiliğinden karar veremez.
2. Kusur Durumu: Nafaka talep eden eşin, boşanmadaki kusuru diğer eşten daha ağır olmamalıdır. Eşit kusur veya daha az kusur yeterlidir. Kusursuz olmak şart değildir. Nafaka ödeyecek olan eşin kusurlu olup olmaması ise aranmaz.24
3. Yoksulluğa Düşme: Boşanma yüzünden yoksulluğa düşme tehlikesi bulunmalıdır. Yoksulluk, kişinin temel ihtiyaçlarını (barınma, beslenme, sağlık, ulaşım vb.) karşılayamayacak durumda olmasıdır. Düzenli bir geliri veya işi olması tek başına yoksulluk nafakasına engel değildir; önemli olan, boşanma sonrasında yaşam standardının düşmesi ve geçim sıkıntısı çekilmesidir.
4. Nafaka Yükümlüsünün Mali Gücü: Nafaka ödeyecek olan eşin, bu nafakayı ödeyebilecek mali güce sahip olması gerekir.

• Süresi: Kanunda “süresiz olarak” istenebileceği belirtilse de 23, bu mutlak bir süresizlik değildir. Yoksulluk nafakası; alacaklı tarafın yeniden evlenmesi, evli olmaksızın fiilen başkasıyla evli gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması veya haysiyetsiz hayat sürmesi hallerinde mahkeme kararıyla kaldırılabilir.25 Taraflardan birinin ölümüyle de kendiliğinden sona erer.
• Miktarı: Nafaka yükümlüsünün mali gücü ile nafaka alacaklısının ihtiyaçları ve yaşam koşulları arasında bir denge kurularak, hakkaniyete uygun bir miktar belirlenir.23 Ülkenin ekonomik koşulları, paranın alım gücü de dikkate alınır. Miktar, koşulların değişmesi halinde nafaka artırım veya azaltım davasıyla değiştirilebilir.25

• Yargıtay/BAM Kararı Özeti (Nafaka): Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Bölge Adliye Mahkemeleri kararlarında, nafaka miktarının belirlenmesinde tarafların güncel ekonomik durumlarının titizlikle araştırılması gerektiği, nafakanın bir zenginleşme aracı olamayacağı ancak yoksulluğa düşen tarafın temel ihtiyaçlarını karşılamaya yeterli olması gerektiği sıklıkla vurgulanmaktadır.26 Örneğin, nafaka yükümlüsünün gelirindeki artış veya alacaklının yeni bir işe girmesi gibi durumlar, nafaka miktarının yeniden değerlendirilmesini gerektirebilir.21 Tedbir nafakası kararlarına itiraz süresi ve usulü de Bölge Adliye Mahkemesi kararlarında netleştirilmiştir.20

Evlilikteki Mallar: Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Boşanmanın en karmaşık ve çekişmeli sonuçlarından biri de evlilik birliği içinde edinilen malların nasıl paylaşılacağıdır. Türkiye’de 1 Ocak 2002 tarihinden sonra kurulan evliliklerde, eşler noterde başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde, yasal mal rejimi olan “Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi” uygulanır.29 Bu rejim, evlilik süresince edinilen değerlerin eşler arasında eşit olarak paylaşılmasını esas alır.

• Mal Türleri Ayrımı: Bu rejimde mallar iki ana gruba ayrılır:

• Kişisel Mallar (TMK m.220): Bunlar paylaşıma tabi olmayan, eşin kendisine ait kalan mallardır.29 Şunları kapsar:

• Eşlerden birinin sadece kişisel kullanımına yarayan eşyalar (giysiler, takılar – ancak değeri yüksek ziynet eşyaları tartışmalı olabilir).
• Mal rejiminin başlangıcında (evlenmeden önce) eşlerden birine ait olan mallar (ev, araba, bankadaki para vb.).31
• Evlilik sırasında miras yoluyla veya herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma (bağış vb.) yoluyla elde edilen malvarlığı değerleri.29
• Manevi tazminat alacakları.33
• Kişisel malların yerine geçen değerler (örneğin, miras kalan evin satılmasıyla elde edilen para).32
• Önemli Not: Bir malın kişisel mal olduğunu iddia eden eş, bunu ispatlamakla yükümlüdür. İspat edilemeyen mal, edinilmiş mal kabul edilir.32

• Edinilmiş Mallar (TMK m.219): Bunlar, mal rejiminin devamı süresince (evlilik süresince) karşılığı verilerek elde edilen ve boşanma halinde yarı yarıya paylaşıma tabi olan malvarlığı değerleridir.29 Şunları kapsar:

• Çalışmanın karşılığı olan edinimler (maaş, prim, ikramiye, serbest meslek kazancı, şirket gelirleri vb.).34
• Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının yaptığı ödemeler (emekli ikramiyesi, kıdem tazminatı vb.).29
• Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen maddi tazminatlar.29
• Kişisel malların gelirleri (örneğin, evlenmeden önce sahip olunan bir evin kirası, miras kalan paranın faizi).29 Bu nokta önemlidir; malın kendisi kişisel olsa da, evlilik süresince getirdiği gelir paylaşıma tabidir. Bu kural, ev işleri gibi parasal olmayan katkıların da evlilik birliğine ekonomik değer kattığı ve bu nedenle kişisel mal gelirlerinin de ortak çabanın bir ürünü sayılabileceği düşüncesini yansıtır.35
• Edinilmiş malların yerine geçen değerler (örneğin, evlilik içinde alınan arabanın satılıp yerine yenisinin alınması).29

• Tasfiye (Paylaşım) Süreci:

1. Sona Erme Anı: Mal rejimi, boşanma davasının açıldığı tarihte sona erer.31
2. Dava: Mal paylaşımı (tasfiye) davası, genellikle boşanma davasıyla birlikte açılır ancak boşanma kararının kesinleşmesinden sonra görülür ve karara bağlanır.31 Boşanma kesinleştikten sonra 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde ayrı bir dava olarak da açılabilir.29
3. Malların Ayrımı ve Değerlemesi: Mahkeme, öncelikle her eşin kişisel mallarını ayırır.32 Ardından, evlilik süresince edinilmiş malların listesi çıkarılır ve bu malların tasfiye anındaki (karara en yakın tarihteki) piyasa (sürüm) değerleri belirlenir.30
4. Artık Değerin Hesaplanması: Her eşin toplam edinilmiş mal değerinden, bu mallara ilişkin borçlar düşülerek o eşin “Artık Değeri” bulunur.36 Varsa, mal grupları arasındaki katkıları dengelemek için “denkleştirme” yapılır.32
5. Katılma Alacağı: Her eşin, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde “katılma alacağı” hakkı vardır.29 Mahkeme, bu alacakları hesaplar ve gerekirse bir eşin diğerine ödeme yapmasına karar vererek paylaşımı gerçekleştirir.30 Amaç, her iki eşin de evlilik birliğinin ekonomik kazanımlarından eşit pay almasını sağlamaktır.

• Anlaşmalı Boşanma ve Mal Paylaşımı: Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar mal paylaşımını serbestçe düzenleyebilirler.9 Ancak protokolde “tarafların birbirinden mal rejimine ilişkin alacak talebi yoktur” gibi net ifadeler yer alıyorsa, daha sonra mal paylaşımı davası açma hakkı ortadan kalkabilir.31 Bu nedenle protokoldeki ifadelerin çok dikkatli seçilmesi gerekir.
• Tablo: Edinilmiş Mallar ve Kişisel Mallar Ayrımı

Mal Türü	Tanım (TMK Referansı)	Örnekler	Boşanmadaki Durumu
Edinilmiş Mal	TMK m.219: Evlilik süresince karşılığı verilerek (emek, gelir vb.) veya kanunda sayılan belirli kaynaklardan elde edilen malvarlığı değerleri.	Maaş, ikramiye, işyeri/dükkan geliri, sosyal güvenlik ödemeleri, evlilikte alınan ev/araba, kişisel malın kira/faiz geliri.	Kural olarak diğer eşle yarı yarıya paylaşılır (Katılma Alacağı).
Kişisel Mal	TMK m.220: Evlilik öncesi sahip olunan, evlilikte miras/bağış gibi karşılıksız kazanılan, sadece kişisel kullanıma yarayan veya manevi tazminat gibi kanunda sayılan malvarlığı değerleri.	Evlenmeden önceki ev/araba/banka hesabı, miras kalan tarla, hediye gelen para, kişisel giysiler, alyans dışı kişisel takılar.	Paylaşım dışıdır, malik olan eşte kalır.

• Yargıtay Kararı Özeti (Mal Paylaşımı): Yargıtay 8. Hukuk Dairesi kararlarında sıklıkla, bir malın kişisel mal olduğunun ispatlanamaması halinde edinilmiş mal kabul edileceği 32, tasfiyede malların karar tarihine en yakın sürüm değerlerinin esas alınacağı 36 ve kişisel malların gelirlerinin (örneğin kira) edinilmiş mal olarak paylaşıma dahil edileceği 29 gibi ilkeler vurgulanmaktadır. Şirket hisseleri gibi değerlemesi zor mallarda uzman bilirkişi raporlarının önemi büyüktür.32

Uğranılan Zarar: Tazminat Talep Edilebilir mi?

Boşanma süreci, taraflar için sadece duygusal değil, aynı zamanda maddi ve manevi zararlara da yol açabilir. Türk Medeni Kanunu, belirli şartlar altında, kusurlu eşten tazminat talep etme hakkı tanımıştır.

• Maddi Tazminat (TMK m.174/1):

• Amaç: Boşanma yüzünden mevcut veya beklenen menfaatleri (örneğin, evlilik sayesinde elde edilen yaşam standardı, eşin desteğinden yoksun kalma) zedelenen tarafın uğradığı maddi zararı karşılamaktır.10
• Şartları: Talep eden eşin boşanmada kusursuz veya diğer eşten daha az kusurlu olması, boşanma nedeniyle maddi bir menfaatinin zedelenmiş olması ve bu zararla diğer eşin kusurlu davranışı arasında nedensellik bağı bulunması gerekir.7
• Miktar: Zararın boyutu, tarafların ekonomik durumu ve kusur oranları dikkate alınarak hakim tarafından belirlenir.38 Toplu veya irat (dönemsel ödeme) şeklinde ödenebilir.10

• Manevi Tazminat (TMK m.174/2):

• Amaç: Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle kişilik hakları (onur, saygınlık, vücut bütünlüğü, özel yaşamın gizliliği vb.) saldırıya uğrayan tarafın duyduğu elem, acı ve üzüntüyü bir nebze olsun gidermektir.10
• Şartları: Talep eden eşin kişilik haklarına, diğer eşin kusurlu bir davranışı ile saldırıda bulunulmuş olması ve talep edenin boşanmada daha az kusurlu olması gerekir.7 Her boşanma sebebi otomatik olarak manevi tazminat gerektirmez; davranışın kişilik haklarına bir saldırı niteliği taşıması şarttır.40 Örneğin, Yargıtay kararlarına göre fiziksel şiddet, ağır hakaret, aldatma (zina), evi terk etmeye zorlama gibi eylemler genellikle kişilik haklarına saldırı sayılırken 39, sadece terk veya şiddetli geçimsizlik her zaman bu nitelikte görülmeyebilir.41 Bu ayrım, manevi tazminatın sadece duygusal incinmeyi değil, hukuken korunan kişilik değerlerine yönelik ciddi bir ihlali telafi etmeyi amaçladığını gösterir.
• Miktar: Saldırının ağırlığı, tarafların sosyal ve ekonomik durumları, kusur derecesi gibi faktörler göz önünde bulundurularak, hakkaniyete uygun bir miktar belirlenir.39 Manevi tazminat bir zenginleşme aracı olamaz ve sadece toplu olarak ödenebilir.10

• Kusurun Rolü: Her iki tazminat türü için de kusur tespiti hayati öneme sahiptir. Eşit kusurlu bulunan eşler birbirlerinden tazminat talep edemezler.7 Tazminat talep edebilmek için, karşı taraftan daha az kusurlu olmak gerekir.10 Yargıtay, bazı durumlarda aldatma ve şiddet gibi ağır kusurları dahi “eşit kusur” olarak değerlendirebilmektedir, bu da tazminat taleplerini etkileyebilir.42
• Talep Süresi: Tazminat talepleri, boşanma davası dilekçesinde belirtilmelidir. Eğer dava sırasında talep edilmemişse, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava ile talep edilebilir.10 Bu bir yıllık süre hak düşürücü niteliktedir.
• Yargıtay Kararı Özeti (Tazminat): Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun kararlarında, manevi tazminata hükmedilebilmesi için boşanmaya neden olan olayın aynı zamanda kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi gerektiği, her kusurlu davranışın bu nitelikte olmadığı belirtilmiştir.40 Örneğin, eşe uygulanan fiziksel şiddetin 40 veya aldatmanın 39 kişilik haklarına saldırı oluşturduğu kabul edilirken, sadece evi terk etmenin tek başına manevi tazminat gerektirmediği ifade edilmiştir.41 Kusur oranlarının tazminat miktarını ve hakkını doğrudan etkilediği de kararlarda sıkça vurgulanır.40
• Örnek Olay (Batman – Tazminat): Batman’da görülen bir çekişmeli boşanma davasında, davalı kocanın eşine karşı sürekli olarak aşağılayıcı ifadeler kullandığı, onu sosyal çevresinden soyutladığı ve ailesiyle görüşmesini engellediği tanık beyanları ve mesajlarla ispatlandı. Mahkeme, bu davranışların davacı kadının kişilik haklarına saldırı niteliğinde olduğuna karar vererek, boşanma kararının yanı sıra, daha az kusurlu bulunan kadın lehine uygun bir miktarda manevi tazminata hükmetti.39

Boşanma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Boşanma, hukuki olduğu kadar kişisel ve duygusal boyutları da olan zorlu bir süreçtir. Bu süreçte bazı noktalara dikkat etmek, hem haklarınızı korumanıza hem de süreci daha sağlıklı atlatmanıza yardımcı olabilir.

• Hukuki Destek Almanın Önemi: Boşanma hukuku, detaylı prosedürler, süreler ve haklarla doludur. Özellikle çekişmeli davalarda velayet, nafaka, mal paylaşımı ve tazminat gibi konularda hak kaybı yaşamamak için bir avukattan destek almak büyük önem taşır.5 Avukatınız, dava dilekçenizi ve anlaşmalı boşanma ise protokolünüzü doğru şekilde hazırlamanıza, delilleri etkin bir şekilde sunmanıza, yasal süreleri takip etmenize ve haklarınızı en iyi şekilde savunmanıza yardımcı olur.4 Dilekçe ve protokollerdeki küçük bir hata veya eksiklik, ileride telafisi zor sonuçlar doğurabilir.9 Batman ve çevresinde boşanma davaları konusunda uzmanlaşmış Av. Murteza Osman AŞIK ve Aşık Hukuk Bürosu gibi profesyonellerden 43 alınacak hukuki danışmanlık, bu karmaşık süreçte size yol gösterecektir.
• Duygusal ve Psikolojik Etkiler: Boşanma, taraflar ve çocuklar için stresli ve yıpratıcı olabilir. Bu süreçte öfke, üzüntü, kaygı gibi duygular yaşamak doğaldır. Gerekirse profesyonel psikolojik destek almaktan çekinmemek, hem sizin hem de çocuklarınızın bu dönemi daha sağlıklı atlatmasına yardımcı olabilir.
• Uzlaşma Yolları: Dava çekişmeli olarak başlamış olsa bile, yargılamanın her aşamasında tarafların anlaşarak davayı anlaşmalı boşanmaya çevirmesi mümkündür.2 Mahkemeler de genellikle tarafları sulhe teşvik eder.2 Anlaşma yoluna gitmek, genellikle daha hızlı, daha az masraflı ve taraflar için daha az yıpratıcı bir çözüm sunar. Özellikle çocukların olduğu durumlarda, ebeveynlerin uzlaşmacı bir tutum sergilemesi, boşanma sonrası ilişkinin daha sağlıklı yürümesine katkıda bulunur. Hukuk sistemi de, tarafların iradelerine öncelik vererek ve sulh imkanlarını sunarak, mümkün olduğunca çatışmayı azaltmayı hedefler

Hak Aramaktan Çekinmeyin

Evlilik birliğinin sona ermesi, hayatın getirdiği zorlu dönemeçlerden biridir. Boşanma süreci, hukuki karmaşıklığı, mali sonuçları ve duygusal ağırlığıyla kişileri derinden etkileyebilir. Anlaşmalı veya çekişmeli olsun, her boşanma davasının kendine özgü dinamikleri vardır ve velayet, nafaka, mal paylaşımı, tazminat gibi konularda verilecek kararlar, tarafların ve çocukların geleceğini doğrudan şekillendirir.

Bu makalede ele alınan bilgiler, Türkiye’deki boşanma sürecine dair genel bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, her vaka özeldir ve kendi koşulları içinde değerlendirilmelidir. Türk Medeni Kanunu ve ilgili mevzuat, boşanma sürecinde tarafların haklarını korumaya yönelik önemli güvenceler sunmaktadır. Ancak bu hakları tam olarak anlamak, doğru zamanda doğru adımları atmak ve yasal prosedürleri eksiksiz takip etmek, genellikle profesyonel hukuki bilgi ve deneyim gerektirir.

Bu zorlu süreçte yalnız olmadığınızı bilmek önemlidir. Haklarınızı öğrenmek, yasal seçeneklerinizi değerlendirmek ve süreci en doğru şekilde yönetmek için güvenilir bir hukuki rehberlik almak, en doğal hakkınızdır. Özellikle Batman’da boşanma sürecine dair hukuki destek arayışındaysanız, Aşık Hukuk Bürosu gibi alanında yetkin avukatlardan 43 yardım almaktan çekinmeyin. Bilgi ve doğru hukuki destek, bu zorlu süreci haklarınız korunarak ve geleceğe daha güvenle bakarak atlatmanızı sağlayacaktır. Unutmayın, hak aramak, medeni bir toplumda her bireyin sahip olduğu temel bir haktır ve bu hakkı kullanmaktan asla çekinmemelisiniz.

Yasal Uyarı: Bu makale yalnızca bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Her boşanma davası kendine özgü koşullar içerir ve spesifik durumunuza ilişkin hukuki değerlendirme ve yönlendirme için mutlaka bir avukata danışmanız gerekmektedir. Bu web sitesi ve içeriği, Türkiye Barolar Birliği’nin Meslek Kuralları ve Avukatlık Reklam Yasağı Yönetmeliği’ne uygun olarak hazırlanmıştır.45

Alıntılanan çalışmalar

1. (2025) Anlaşmalı Boşanmanın Çekişmeli Boşanmaya Dönüşmesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/anlasmali-bosanmanin-cekismeli-bosanmaya-donusmesi/
2. Boşanma Davası: Başlangıçtan Sonuna Kadar Boşanma Süreci – Avukat Ali DENİZ, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.alideniz.av.tr/bosanma-davasi/
3. Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Olur? Şartları, Dilekçesi, Protokolü *2024, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://denktas.av.tr/aile-hukuku/anlasmali-bosanma
4. 2025 yılında boşanma davası nasıl açılır? – Denktaş Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://denktas.av.tr/aile-hukuku/bosanma-davasi-nasil-acilir
5. Boşanma Davası Açma – Avukat Semiha ASLAN, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.semihaaslan.av.tr/bosanma-davasi-acma
6. Boşanma Davası Nasıl Açılır? Ücreti, Süresi ve Şartları *2025 – Antalya Avukat Ahmet Alkan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/bosanma-davasi-acma/
7. Boşanma Davalarında Kusurun Önemi | Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kulacoglu.av.tr/bosanmada-kusurun-onemi/
8. Boşanma Dilekçesi: Örnekler, Ücret Bilgileri ve Hukuki Süreç \*2025, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/bosanma-dilekcesi-ornekleri/
9. Boşanma Dilekçesi Örneği – Çapa Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.capa.av.tr/bosanma-dilekcesi-ornegi/
10. Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat 2025 | Delil Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/bosanmada-maddi-manevi-tazminat
11. BİRLİKTE VELAYETTE GÖNÜLLÜLÜK PRENSİBİNİN YERİ VE ANAYASA MAHKEMESİ KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2374731
12. ORTAK VELAYETE İLİŞKİN BAM KARARI ⋆ Acar Hukuk & Danışmanlık, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://acarumut.av.tr/ortak-velayete-iliskin-bam-karari/
13. BOŞANMA KARARININ ÇOCUKLAR YÖNÜNDEN HUKUKİ SONUÇLARI, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://nfahukukdanismanlik.com/bosanma-kararinin-cocuklar-yonunden-hukuki-sonuclari/
14. VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ YARGILAMASINDA İLGİLİLER – Türkiye Barolar Birliği Dergisi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/ViewPDF-velayetin-degistirilmesi-yargilamasinda-ilgililer-2130
15. Velâyetin Değiştirilmesi – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2186676
16. Tedbir Nafakası Nedir? Şartları Nelerdir? – OR Hukuk, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://or.av.tr/tedbir-nafakasi-nedir/
17. Tedbir Nafakası, Şartları ve Uygulama Kuralları 2025 | Delil Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/tedbir-nafakasi
18. Tedbir Nafakası ve Şartları | Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kulacoglu.av.tr/tedbir-nafakasi-ve-sartlari/
19. türk medeni kanununun düzenlemelerine göre tedbir, yoksulluk ve iştirak nafakası, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/DE81EC57C9234A19BD43AC54F4B598A7?doi=
20. Tedbir Nafakası – Av. Hanifi Bayrı | Hukuk Bürosu | Şişli – İstanbul, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://hanifibayri.av.tr/bm/tedbir-nafakasi/
21. KARARLAR IŞIĞINDA YOKSULLUK VE İŞTİRAK NAFAKASINDA ARTIRIM ⋆ Acar Hukuk & Danışmanlık, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://acarumut.av.tr/kararlar-isiginda-yoksulluk-ve-istirak-nafakasinda-artirim/
22. türk medeni kanununun düzenlemelerine göre tedbir, yoksulluk ve iştirak nafakası – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/411002
23. Yoksulluk Nafakası Nedir? – – Ankara Boşanma Avukatı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.zeynepunal.av.tr/yoksulluk-nafakasi-nedir/
24. Kadına Verilen Nafaka Ne Zaman Kesilir? *2025 Güncel, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tahanci.av.tr/kadina-verilen-nafaka-ne-zaman-kesilir/
25. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA YOKSULLUK NAFAKASININ ARTIRILIP AZALTILMASI VE KALDIRILMASI DAVASINA GENEL BAKIŞ, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ozgunlaw.com/makaleler/yargitay-kararlari-isiginda-yoksulluk-nafakasinin-artirilip-azaltilmasi-ve-kaldirilmasi-davasina-genel-bakis-806
26. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ YOKSULLUK NAFAKASI Öz Anahtar Kelimeler POVERTY ALIMONY Abstract – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2097856
27. İçtihat arama: “yoksulluk nafakası” – LEXPERA, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.lexpera.com.tr/ictihat/arama?searchquery=%22yoksulluk+nafakas%C4%B1%22
28. Yargıtay HGK., E. 2021/848 K. 2023/213 T. 15.3.2023 | Turhan Law, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://turhanlaw.com/wp-content/uploads/2023/06/Yargitay-HGK.-E.-2021-848-K.-2023-213-T.-15.3.2023.pdf
29. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi), erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kulacoglu.av.tr/edinilmis-mallara-katilma-rejimi-mal-paylasimi/
30. Boşanmada Mal Paylaşımı – SLC Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://slchukuk.com.tr/bosanmada-mal-paylasimi/
31. Boşanmada Mal Paylaşımı Davası – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/mal-paylasimi-bosanmada.html
32. Katılma Alacağı Davası Nedir? – Canbaz Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, http://www.canbazhukuk.com/karar.php?no=235
33. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir? – Barlas Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barlaslaw.com/tr/edinilmis-mallara-katilma-rejimi-nedir/
34. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2020/8-458, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kazanci.com.tr/gunluk/hgk-2020-8-458.htm
35. EDİLNİLMİŞ MAL VE KİŞİSEL MAL AYRIMINDA UYGULANAN İLKELER | Özgün Law Firm, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ozgunlaw.com/makaleler/edilnilmis-mal-ve-kisisel-mal-ayriminda-uygulanan-ilkeler-479
36. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Tasfiyesinde Değer Biçme Yöntemi ve Zamanı – DergiPark, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1969783
37. EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE DENKLEŞTİRME – Necmettin Erbakan Üniversitesi, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://acikerisim.erbakan.edu.tr/bitstreams/b1ea1884-7931-403f-af8e-185efd3165b6/download
38. Boşanma Davalarında Tazminat Güncel 2025 » Av. Doğa Eserçelik – İstanbul Avukat, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.esercelik.av.tr/bosanma-davalarinda-tazminat/
39. Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat – Denktaş Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://denktas.av.tr/aile-hukuku/bosanmada-maddi-ve-manevi-tazminat
40. Boşanma Davası Maddi ve Manevi Tazminat – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/bosanmada-maddi-manevi-tazminat.html
41. Manevi Tazminata Hükmedilebilmesi İçin Boşanmaya Sebep Olan Olayın Kişilik Haklarına Saldırı Teşkil Etmesi Gerekmektedir – AR Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, http://www.ar.av.tr/haberdetay/manevi-tazminata-hukmedilebilmesi-icin-bosanmaya-sebep-olan-olayin-kisilik-haklarina-saldiri-teskil-etmesi-gerekmektedir
42. Güncel Yargı Haberleri: Sayfa 6 – Avukat Erdem Özcan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.erdemozcan.av.tr/guncel-yargi-haber.html?ys=6
43. Aile Hukuku Anlaşmalı Çekişmeli Boşanma Avukat Osman Aşık Batman, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://asikhukukburosu.com.tr/aile-hukuku/
44. Aşık Hukuk Bürosu – Batman – Avukat Osman Aşık, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://asikhukukburosu.com.tr/
45. Almanya boşanma Türkiye kaydı arşivleri – Aşık Hukuk Bürosu Batman, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://asikhukukburosu.com.tr/tag/almanya-bosanma-turkiye-kaydi/
46. ÇOCUK HAKLARI MERKEZİ – İstanbul Barosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/20112023-CHM-OZEL.pdf
47. Yargıtay Karar İncelemesi – Sadakatsiz Eşe Karşı Şiddet | Delil Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/yargitay-sadakatsiz-ese-karsi-siddet