Bir evliliği sonlandırma kararı, hayatın en önemli ve çoğu zaman duygusal olarak zorlayıcı dönüm noktalarından biridir. Ancak eşler, evlilik birliğinin artık sürdürülemeyeceği konusunda hemfikir olduklarında ve ayrılığın koşulları üzerinde anlaşabildiklerinde, Türk Hukuk Sistemi daha az yıpratıcı bir yol sunmaktadır: Anlaşmalı boşanma. Bu süreç, çekişmeli davalara kıyasla genellikle daha hızlı, daha az maliyetli ve taraflar için duygusal olarak daha yönetilebilir bir ayrılık çerçevesi sağlamayı amaçlar.1 Karşılıklı rıza ve saygı temelinde, eşlerin kendi belirledikleri koşullarla yollarını ayırmalarına olanak tanır.

Anlaşmalı Boşanma Nedir ve Neden Tercih Edilir?

Tanım ve Yasal Dayanak

Anlaşmalı boşanma, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 166. maddesinin üçüncü fıkrasında (TMK m. 166/3) özel olarak düzenlenmiş bir boşanma türüdür.2 Bu düzenlemeye göre, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı kabul edilir ve boşanmaya karar verilir; ancak bunun için eşlerin boşanma ve boşanmanın tüm sonuçları üzerinde anlaşmış olmaları gerekir. Çekişmeli boşanma davalarından farklı olarak, anlaşmalı boşanmada kusur araştırması yapılmaz veya boşanmaya sebep olan olayların ispatlanması gerekmez.4 Eşlerin boşanma ve sonuçları konusundaki ortak iradeleri, evlilik birliğinin temelinden sarsıldığının yasal kanıtı olarak kabul edilir.4 Bu nedenle, anlaşmalı boşanma, genel ve mutlak bir boşanma sebebi olarak nitelendirilir ve çekişmesiz bir yargı işi olarak görülür.4

Tercih Sebepleri

Anlaşmalı boşanmanın çiftler tarafından sıklıkla tercih edilmesinin altında yatan başlıca avantajlar şunlardır:

• Hız: Anlaşmalı boşanma davaları, çekişmeli davalara göre çok daha kısa sürede sonuçlanır.1 Şartlar tam olarak sağlandığında ve mahkemenin iş yükü de uygun olduğunda, davanın tek bir duruşmada (“tek celsede”) karara bağlanması oldukça yaygındır.5 Çekişmeli bir boşanma davasının ise, özellikle istinaf ve temyiz süreçleriyle birlikte yıllarca sürebilmesi mümkündür.10 Anlaşmalı boşanma, genellikle dava açıldıktan sonraki birkaç ay içinde kesinleşebilir.10
• Maliyet: Dava sürecinin kısalığı, bilirkişi incelemesi gibi ek masrafların genellikle olmaması ve çekişmenin azlığı nedeniyle, anlaşmalı boşanmanın toplam maliyeti çekişmeli boşanmaya göre daha düşüktür.1 Mahkeme harçları ve tebligat giderleri gibi masraflar olsa da, uzun süren davalardaki masraf kalemlerinden tasarruf edilir.
• Duygusal Yıpranma: Çekişmeli davalarda yaşanan karşılıklı suçlamalar, tanık dinletmeler ve uzun süren belirsizlik, taraflar üzerinde ciddi bir duygusal yük oluşturabilir. Anlaşmalı boşanma ise, uzlaşma temelinde ilerlediği için daha az yıpratıcıdır.1 Bu durum, özellikle çocukların varlığı halinde, boşanma sonrası ebeveyn ilişkisinin daha sağlıklı sürdürülebilmesi açısından önemlidir.
• Kontrol: Anlaşmalı boşanmada taraflar, boşanmanın mali sonuçları (nafaka, tazminat, mal paylaşımı) ve çocuklarla ilgili düzenlemeler (velayet, kişisel ilişki) konusunda kendi iradeleriyle karar verirler. Hazırladıkları protokol, mahkeme tarafından onaylandığında kararın temelini oluşturur. Bu durum, çekişmeli davalarda hakimin takdirine bırakılan birçok konunun aksine, taraflara kendi geleceklerini şekillendirme konusunda daha fazla kontrol imkanı sunar.

Anlaşmalı Boşanmanın Altın Kuralları: Gerekli Şartlar Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu m. 166/3, anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için yerine getirilmesi zorunlu olan bazı şartlar öngörmüştür. Bu şartlardan herhangi birinin eksikliği halinde, eşler anlaşmış olsalar dahi, anlaşmalı olarak boşanmaları mümkün olmaz ve dava çekişmeli boşanma davası olarak devam edebilir. Bu “altın kurallar” şunlardır:

Kural 1: Evlilik Süresi

Anlaşmalı boşanma yoluna başvurabilmek için, evliliğin resmi nikah tarihinden itibaren en az bir yıl sürmüş olması yasal bir zorunluluktur.1 Bu bir yıllık sürenin hesaplanmasında, resmi nikahın yapıldığı tarih esas alınır; evlilik öncesi imam nikahı ile birlikte geçirilen süreler bu hesaba dahil edilmez.1 Evlilikleri bir yıldan kısa süren çiftler, boşanma ve sonuçları hakkında tamamen anlaşmış olsalar bile anlaşmalı boşanma davası açamazlar. Bu durumdaki çiftlerin boşanmak istemeleri halinde çekişmeli boşanma davası açmaları gerekmektedir.2 Bu kural, kanun koyucunun yeni evliliklerde boşanma kararının aceleye getirilmesini önleme amacı taşıdığı şeklinde yorumlanabilir.

Kural 2: Tam Mutabakat

Anlaşmalı boşanmanın temel taşı, eşlerin boşanmanın kendisi ve boşanmaya bağlı tüm sonuçlar üzerinde tam bir fikir birliğine varmış olmalarıdır.3 Bu mutabakat;

• Boşanma iradesini,
• Mali sonuçları (yoksulluk nafakası, iştirak nafakası, maddi ve manevi tazminat, mal paylaşımı),
• Varsa çocukların durumunu (velayet, çocukla kişisel ilişki kurulması) kapsamalıdır. Taraflardan birinin bu konulardan herhangi biri üzerinde farklı bir görüşte olması veya anlaşamaması durumunda, anlaşmalı boşanma mümkün olmaz.1 Örneğin, diğer tüm konularda anlaşılmış olsa bile, nafaka miktarı konusunda bir uzlaşma sağlanamazsa, anlaşmalı boşanma gerçekleşemez ve dava çekişmeli olarak görülmek zorunda kalınır.15

Kural 3: Mahkemeye Başvuru Şekli

Anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için iki yöntem bulunmaktadır 1:

1. Eşlerin Birlikte Başvurması: Her iki eş de ortak bir dilekçe ile veya ayrı ayrı ancak aynı içerikte dilekçelerle yetkili Aile Mahkemesi’ne başvurarak anlaşmalı boşanma talebinde bulunabilirler.
2. Bir Eşin Açtığı Davanın Diğer Eş Tarafından Kabul Edilmesi: Eşlerden biri boşanma davası açar (bu dava başlangıçta çekişmeli nitelikte olabilir), diğer eş ise bu davayı ve anlaşmalı boşanma koşullarını kabul ettiğini mahkemeye bildirir. Eğer bir eş dava açar ve diğer eş davayı kabul etmez veya anlaşma şartlarına itiraz ederse, anlaşmalı boşanma şartları oluşmaz ve dava çekişmeli boşanma davası olarak devam eder.3

Kural 4: Hakimin Tarafları Bizzat Dinlemesi

Anlaşmalı boşanma sürecinin en kritik aşamalarından biri, hakimin boşanmak isteyen eşleri duruşmada bizzat dinlemesidir.1 Taraflar avukatları aracılığıyla temsil edilseler dahi, bu duruşmaya şahsen katılmaları ve hakimin huzurunda beyanda bulunmaları kanuni bir zorunluluktur.11 Hakimin buradaki temel görevi, eşlerin boşanma kararını ve sundukları protokoldeki anlaşma şartlarını kendi özgür iradeleriyle, herhangi bir baskı, tehdit veya yanıltma altında kalmadan kabul ettiklerine kanaat getirmektir.1 Hakim, tarafların iradelerinin serbestçe oluşmadığı yönünde bir şüpheye düşerse veya taraflardan biri duruşmaya katılmazsa, anlaşmalı boşanma talebini reddedebilir veya dava çekişmeliye dönebilir.1 Bu kural, boşanma gibi önemli bir hukuki işlemde taraf iradelerinin korunmasını güvence altına alan kamusal bir nitelik taşır.4

Kural 5: Protokolün Sunulması ve Hakim Onayı

Eşlerin boşanma ve sonuçları üzerinde vardıkları mutabakatın yazılı hale getirildiği belgeye “anlaşmalı boşanma protokolü” denir. Bu protokolün hazırlanarak dava dosyasına sunulması ve hakim tarafından uygun bulunması, anlaşmalı boşanmanın son şartıdır.3 Hakim, protokolü incelerken sadece tarafların anlaşmış olmasını yeterli görmez; aynı zamanda protokol içeriğinin hukuka, ahlaka, kamu düzenine uygun olup olmadığını, tarafların menfaatlerini dengeli bir şekilde koruyup korumadığını ve özellikle çocukların durumuyla ilgili düzenlemelerin çocuğun üstün yararına hizmet edip etmediğini denetler.1 Hakim, protokoldeki düzenlemeleri (özellikle çocuklarla ilgili olanları) uygun bulmazsa veya eksik görürse, taraflara değişiklik yapmalarını önerebilir.1 Taraflar bu değişiklikleri kabul ederse boşanmaya karar verilir. Ancak taraflar değişiklikleri kabul etmezse veya hakim protokolü temelden hukuka aykırı veya adaletsiz bulursa (örneğin, taraflardan birini aşırı mağdur ediyorsa), anlaşmalı boşanma talebini reddedebilir.1 Özellikle velayet gibi kamu düzenini ilgilendiren konularda hakim, protokoldeki anlaşmayla bağlı değildir ve çocuğun menfaatini önceliklendirerek farklı bir karar verebilir.3

Boşanma Protokolü: Anlaşmanızın Hukuki Güvencesi

Protokolün Önemi ve İşlevi

Anlaşmalı boşanma sürecinin adeta bel kemiği olan boşanma protokolü, eşlerin evliliklerini sonlandırma iradelerini ve bu sonlandırmanın hukuki sonuçlarına ilişkin vardıkları mutabakatı içeren yazılı bir sözleşmedir.1 Bu belge, boşanma kararının temelini oluşturur ve mahkeme tarafından onaylandıktan sonra, tıpkı bir mahkeme kararı gibi bağlayıcı hale gelir.11 İyi ve eksiksiz hazırlanmış bir protokol, boşanma sürecini hızlandırır, tarafların haklarını güvence altına alır ve en önemlisi, boşanma sonrasında ortaya çıkabilecek olası anlaşmazlıkların önüne geçer.5 Protokolde yer alan hükümler, mahkemenin gerekçeli kararında yer alır ve bu sayede icra edilebilir nitelik kazanır.12

TDK Sözlük Anlamıyla: Protokol

Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük’te “protokol” kelimesinin çeşitli anlamları bulunmaktadır. Hukuki anlaşmalar bağlamında en uygun tanımlardan biri “Bir toplantı, oturum, soruşturma sonunda imzalanan belge” şeklindedir.18 Daha spesifik olarak “Diplomatlar arasında yapılan anlaşma tutanağı” tanımı da, taraflar arasında varılan bir mutabakatın resmiyet kazandığı yazılı belge anlamını taşır.18 Anlaşmalı boşanma bağlamında protokol, eşlerin boşanma şartları üzerinde yaptıkları anlaşmanın resmi ve hukuki olarak geçerli yazılı kaydıdır.

Protokolde Mutlaka Olması Gerekenler

Bir anlaşmalı boşanma protokolünün geçerli ve işlevsel olabilmesi için bazı zorunlu unsurları eksiksiz ve net bir şekilde içermesi gerekir.12 Bu unsurlar genellikle şunlardır:

• Tarafların Kimlik Bilgileri: Protokolün başında boşanacak eşlerin adları, soyadları, T.C. kimlik numaraları ve adresleri yer almalıdır.20
• Boşanma İradesi: Her iki tarafın da özgür iradeleriyle ve karşılıklı olarak boşanmayı kabul ettiklerine dair net bir beyan bulunmalıdır.17
• Çocukların Durumu (Varsa):

• Velayet: Müşterek çocuğun/çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı açıkça belirtilmelidir. Ortak velayet kararlaştırılmışsa, bunun şartları ve ebeveynlerin sorumlulukları detaylandırılmalıdır.3
• Kişisel İlişki: Velayeti almayan ebeveynin çocukla ne zaman, ne sıklıkta ve hangi koşullarda (örneğin yatılı kalıp kalmayacağı, bayramlar, tatiller) görüşeceğine dair ayrıntılı bir düzenleme yapılmalıdır.6 Belirsiz ifadelerden kaçınılmalıdır.
• İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası): Velayeti almayan eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katkı olarak ödeyeceği nafaka miktarı net olarak belirtilmelidir. Nafakanın başlangıç tarihi, ödeme şekli ve sonraki yıllarda hangi oranda (örneğin TÜİK tarafından açıklanan ÜFE/TÜFE oranında) artırılacağı da protokole yazılmalıdır.12

• Mali Sonuçlar:

• Yoksulluk Nafakası: Eşlerden birinin boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olması halinde, diğer eşin ödeyeceği nafaka miktarı, süresi ve artış koşulları belirtilmelidir. Eğer taraflar yoksulluk nafakası talep etmiyorlarsa, bu durum da “tarafların birbirinden yoksulluk nafakası talebi yoktur” şeklinde açıkça ifade edilmelidir.3
• Maddi ve Manevi Tazminat: Tarafların boşanma nedeniyle birbirlerinden maddi veya manevi tazminat talepleri olup olmadığı belirtilmelidir. Eğer bir tazminat ödenecekse miktarı yazılmalı, talep yoksa “tarafların birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talebi yoktur” şeklinde açıkça ifade edilmelidir.1 Aksi takdirde, boşanma sonrası tazminat davası açılma riski doğabilir.1
• Mal Paylaşımı: Evlilik birliği içinde edinilmiş malların (taşınır, taşınmaz, banka hesapları, araçlar vb.) nasıl paylaşılacağı detaylı bir şekilde düzenlenmelidir.1 Hangi malın kime kalacağı veya nasıl satılıp gelirinin paylaşılacağı gibi hususlar netleştirilmelidir. Eğer taraflar mal paylaşımı konusunda ayrıca bir dava açma hakkını saklı tutuyorlarsa veya bu konuda anlaştıklarını ve başka talepleri olmadığını belirtiyorlarsa, bu durum da açıkça yazılmalıdır.
• Ziynet Eşyaları: Düğünde takılan veya evlilik sırasında hediye edilen ziynet eşyalarının (altınlar, takılar vb.) kime ait olacağı veya nasıl paylaşılacağı konusunda anlaşma belirtilmelidir.20
• Ev Eşyaları: Müşterek konutta bulunan eşyaların (mobilyalar, beyaz eşyalar vb.) nasıl paylaşılacağı düzenlenmelidir.20

• Mahkeme Masrafları ve Vekalet Ücreti: Dava sürecinde yapılan mahkeme masraflarının ve eğer avukatla temsil ediliyorlarsa vekalet ücretlerinin kim tarafından karşılanacağı veya tarafların bu konuda birbirlerinden bir talepte bulunmayacakları belirtilmelidir.20
• Feragat Beyanları: Tarafların, protokolde düzenlenmeyen veya açıkça talep etmedikleri diğer haklardan (örneğin ileride çıkabilecek başka mal varlığı iddiaları) feragat ettiklerine dair beyanlar eklenebilir. Ancak bu tür feragat beyanlarının kapsamının çok net çizilmesi önemlidir.
• Tarih ve İmzalar: Protokolün düzenlendiği tarih atılmalı ve her iki eş tarafından da ıslak imza ile imzalanmalıdır.20

Protokol Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Sık Yapılan Hatalar

Anlaşmalı boşanma protokolü hazırlamak, hukuki sonuçları itibarıyla büyük bir dikkat ve özen gerektirir. Yapılacak hatalar veya eksiklikler, boşanma sonrasında ciddi mağduriyetlere ve yeni davalara yol açabilir. Bu nedenle aşağıdaki hususlara özellikle dikkat edilmelidir:

• Açıklık ve Kesinlik: Protokoldeki ifadeler net, anlaşılır ve yoruma yer bırakmayacak şekilde olmalıdır.6 “Makul”, “uygun”, “gerektiğinde” gibi muğlak ifadelerden kaçınılmalıdır. Miktarlar, tarihler, mal varlıkları (örneğin gayrimenkulün ada/parsel numarası, aracın plakası) spesifik olarak belirtilmelidir.
• Mal Paylaşımı Detayı: En sık hata yapılan konulardan biri mal paylaşımıdır. Protokolde mal paylaşımına hiç değinilmemesi veya “tarafların mal konusunda anlaşmışlardır”, “birbirlerinden mal talepleri yoktur” gibi genel ifadeler kullanılması risklidir. Eğer mal paylaşımı protokolde açıkça ve tüm malları kapsayacak şekilde düzenlenmemişse, taraflar boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde mal rejiminin tasfiyesi davası açma hakkına sahiptir.1 Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun da belirttiği gibi, protokolde “mal istemi yoktur” gibi bir ifadenin yer alması ve mahkemece onaylanması, sonradan mal paylaşımı davası açılmasını engelleyebilir.22 Bu nedenle, mal paylaşımı ya tüm detaylarıyla protokolde yapılmalı ya da bu hakkın saklı tutulduğu açıkça belirtilmelidir.
• Gelecekteki Artışlar: Özellikle nafaka ödemeleri için gelecekteki artış oranının (örneğin yıllık TÜFE oranı) belirlenmesi, enflasyon karşısında nafakanın değerini koruması ve ileride nafaka artırım davası açma ihtiyacını azaltması açısından önemlidir.20
• İcra Edilebilirlik: Protokolde yer alan hükümlerin (örneğin tazminat ödemesi, mal devri) icra edilebilir olması için, bu hükümlerin mahkemenin gerekçeli kararında ve hüküm fıkrasında açıkça yer alması gerekir.12 Sadece protokolde yazılı olması, doğrudan icra takibi başlatmak için yeterli olmayabilir.
• Protokolden Cayma: Taraflar, anlaşmalı boşanma kararı kesinleşinceye kadar protokoldeki iradelerinden dönebilirler, yani anlaşmalı boşanmaktan vazgeçebilirler.12 Bu durumda dava çekişmeli boşanma davasına dönüşür. Bu ihtimal göz önünde bulundurulmalıdır.
• Protokole Aykırılık: Taraflardan birinin, kesinleşen karara rağmen protokoldeki yükümlülüğünü (örneğin nafaka ödememek, malı devretmemek) yerine getirmemesi halinde, diğer taraf hukuki yollara (icra takibi, dava) başvurarak hakkını arayabilir.12 Yargıtay kararlarına göre, bir edimin yerine getirilmemesi, protokolün veya boşanma kararının tamamen geçersiz olduğu anlamına gelmez, ancak alacaklı tarafa talep hakkı verir.12 Durumun koşulları (örneğin katlanılmaz hale gelme) halinde nafaka gibi konularda uyarlama davası açılması da gündeme gelebilir.12
• Geçersizlik Halleri: Protokol, taraflardan birinin iradesi fesada uğratılarak (hile, tehdit, hata) imzalatılmışsa veya içeriği kamu düzenine, ahlaka aykırı ise ya da aşırı derecede adaletsiz ise mahkeme tarafından geçersiz sayılabilir veya iptali istenebilir.1 Muvazaa (görünüşteki işlemle gerçek iradenin farklı olması) da bir geçersizlik sebebidir.12
• Avukat Desteği: Anlaşmalı boşanma süreci daha basit görünse de, protokolün hazırlanması ciddi bir hukuki bilgi ve deneyim gerektirir. Hak kaybı yaşamamak, gelecekteki olası sorunları öngörmek ve tüm hukuki detayların doğru bir şekilde düzenlendiğinden emin olmak için bir aile hukuku avukatından destek almak son derece önemlidir.5 Avukat, müvekkilinin haklarını en iyi şekilde koruyacak, adil ve eksiksiz bir protokol hazırlanmasına yardımcı olacaktır.6

Adım Adım Anlaşmalı Boşanma: Süreç Nasıl İşler?

Anlaşmalı boşanma süreci, belirli adımların takip edilmesiyle ilerler:

1. Protokolün Hazırlanması ve İmzalanması

İlk ve en önemli adım, eşlerin boşanma ve boşanmanın tüm sonuçları (mali konular, çocuklar vb.) üzerinde tam bir anlaşmaya varmaları ve bu anlaşmayı yazılı bir protokole dökmeleridir.3 Bu aşamada, tarafların haklarını korumak ve olası eksiklikleri önlemek adına avukat desteği almaları tavsiye edilir. Hazırlanan protokol, her iki eş tarafından da dikkatlice okunmalı ve ıslak imza ile imzalanmalıdır.

2. Davanın Açılması

Hazırlanan imzalı protokol ve diğer gerekli belgelerle birlikte yetkili Aile Mahkemesi’ne bir dava dilekçesi sunularak anlaşmalı boşanma davası açılır.1 Yetkili mahkeme genellikle eşlerin son altı aydır birlikte ikamet ettikleri yer mahkemesi veya eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesidir.7 Dava açılırken sunulması gereken temel belgeler şunlardır 5:

• Anlaşmalı boşanma dava dilekçesi
• Taraflarca imzalanmış anlaşmalı boşanma protokolü
• Tarafların nüfus cüzdanı fotokopileri
• Evlilik cüzdanının ilk sayfalarının fotokopisi (veya nüfus kayıt örneği)
• Varsa çocukların kimlik fotokopileri
• Bazı mahkemeler vesikalık fotoğraf veya ikametgah belgesi de talep edebilir.5

3. Harç ve Masrafların Ödenmesi

Dava dilekçesi mahkemeye sunulurken, davanın harçları ve tebligat gibi masraflar için belirlenen gider avansının mahkeme veznesine ödenmesi gerekmektedir.3 Bu masraflar ödenmeden dava süreci başlamaz. 2025 yılı itibarıyla anlaşmalı boşanma davası için ödenmesi gereken harç ve masraflar yaklaşık olarak belirli bir miktar civarındadır, ancak bu tutar her yıl güncellenmektedir.15 Avukat ile çalışılması durumunda, avukatlık vekalet ücreti de ayrıca ödenecektir.10

4. Duruşma Günü ve Mahkeme Süreci

Mahkeme, dava dosyasını inceledikten sonra bir duruşma günü belirler ve taraflara tebliğ eder. Belirlenen duruşma gününde her iki eşin de mahkemede bizzat hazır bulunması zorunludur.1 Hakim, duruşmada tarafların kimliklerini tespit eder, onlara protokolü okuyup anladıklarını ve protokoldeki şartlarla boşanmayı özgür iradeleriyle kabul edip etmediklerini sorar.3 Hakim, tarafların beyanlarından ve dosyadaki belgelerden, anlaşmalı boşanma şartlarının (en az 1 yıl evlilik, tam mutabakat, serbest irade, protokolün uygunluğu) gerçekleştiğine kanaat getirirse, genellikle aynı celsede boşanma kararı verir.5

5. Karar ve Kesinleşme

Hakimin duruşmada boşanma kararını vermesinin ardından, mahkeme kalemince gerekçeli karar yazılır. Bu gerekçeli karar, taraflara veya avukatlarına tebliğ edilir.3 Kararın tebliğ tarihinden itibaren tarafların karara itiraz etmek için 2 haftalık istinaf süresi vardır.3 Eğer bu süre içinde taraflardan herhangi biri istinaf başvurusunda bulunmazsa veya taraflar istinaf hakkından feragat ettiklerine dair dilekçe verirlerse, boşanma kararı kesinleşir.11 Boşanma, ancak kararın kesinleşmesiyle hukuken tamamlanmış olur ve bu kesinleşme şerhi ile birlikte karar, nüfus müdürlüğüne gönderilerek kayıtlara işlenir.11

“Tek Celsede Boşanma” Mümkün Mü?

Anlaşmalı boşanma davaları, doğası gereği hızlı sonuçlanmaya müsaittir ve çoğu zaman “tek celsede” yani ilk duruşmada biter.5 Ancak bu, otomatik bir durum değildir. Davanın tek celsede bitmesi;

• Tüm yasal şartların eksiksiz olmasına,
• Protokolün açık, net ve hukuka uygun olmasına,
• Gerekli tüm belgelerin dosyada bulunmasına,
• Tarafların duruşmaya bizzat katılarak protokolü onaylamasına,
• Hakimin protokolü ve tarafların iradesini uygun bulmasına,
• Mahkemenin iş yoğunluğuna bağlıdır.3 Bu koşullar sağlandığında, anlaşmalı boşanma en hızlı boşanma yoludur. Çekişmeli boşanma davalarının ise tek celsede sonuçlanması, istisnai durumlar dışında, mümkün değildir.16

Pratik Hayattan Kesitler: Örnek Olaylar

Teorik bilgiler kadar, yaşanmış veya yaşanması muhtemel örnek olaylar da anlaşmalı boşanma sürecindeki potansiyel riskleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları daha iyi anlamamızı sağlar.

Örnek 1 (Batman’dan Bir Senaryo – Mal Paylaşımı Sorunu)

Batman’da yaşayan Ayşe ve Mehmet, 5 yıllık evliliklerini anlaşmalı olarak bitirmeye karar verirler. Evlilik birliği içinde Mehmet adına kayıtlı bir araba ve Ayşe adına kayıtlı bir daire edinmişlerdir. Hazırladıkları protokolde, mal paylaşımıyla ilgili olarak sadece “Tarafların birbirlerinden mal rejiminin tasfiyesine ilişkin herhangi bir alacak ve hak talebi bulunmamaktadır” şeklinde genel bir ifadeye yer verirler. Boşanma kararı kesinleşir. Birkaç yıl sonra Mehmet, arabasının değerinin, Ayşe’de kalan dairenin değerinin yarısından çok daha az olduğunu fark eder ve protokoldeki genel ifadenin kendisini mağdur ettiğini düşünür. Ancak protokol mahkemece onaylandığı ve kesinleştiği için, bu aşamada mal paylaşımına ilişkin yeni bir talepte bulunması Yargıtay kararları ışığında 22 oldukça zordur.

• Alınacak Ders: Mal paylaşımı konusunda genel feragat ifadeleri kullanmak yerine, evlilik birliği içinde edinilen tüm önemli mal varlıklarının (taşınmazlar, araçlar, banka hesapları vb.) dökümünün yapılması ve bunların nasıl paylaşılacağının protokolde açıkça belirtilmesi, ileride doğabilecek hak kayıplarını ve pişmanlıkları önler.21

Örnek 2 (Çocukla Kişisel İlişkide Belirsizlik)

Zeynep ve Ali, anlaşmalı olarak boşanırlar. Protokole göre 6 yaşındaki oğullarının velayeti Zeynep’e verilir. Protokolde, Ali’nin oğluyla “hafta sonları kişisel ilişki kuracağı” yazılıdır. Boşanma sonrası ilk hafta sonunda sorun başlar. Ali, Cuma akşamından Pazar akşamına kadar oğlunu almak isterken, Zeynep “hafta sonu” ifadesinin Cumartesi sabah başlayıp Pazar akşamı bittiğini savunur. Ayrıca yatılı kalma konusu da belirsizdir. Bu muğlak ifade nedeniyle taraflar arasında sürekli bir tartışma ve gerginlik yaşanır.

• Alınacak Ders: Özellikle çocuklarla ilgili düzenlemelerde azami ölçüde net ve detaylı olunmalıdır.6 Kişisel ilişki günleri (örneğin her ayın 1. ve 3. Cumartesi saat 10:00’dan Pazar saat 18:00’e kadar), dini bayramlar (hangi gün kimde kalacağı), sömestr ve yaz tatilleri (süreleri ve başlangıç-bitiş tarihleri), çocuğun teslim alınacağı ve edileceği yer gibi tüm detaylar protokolde açıkça belirtilmelidir.

Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi Kararlarından Örnekler

Yüksek mahkeme kararları, kanun hükümlerinin uygulamada nasıl yorumlandığını gösterir ve anlaşmalı boşanma sürecindeki önemli noktalara ışık tutar.

• Protokole Aykırılık ve Geçersizlik: Yargıtay, bir tarafın protokoldeki edimini (örneğin tazminat ödemeyi) yerine getirmemesinin, tek başına protokolü veya boşanma kararını geçersiz kılmayacağını belirtmektedir.12 Mağdur olan taraf, alacağını icra yoluyla talep edebilir veya şartları varsa protokol hükümlerinin uyarlanması için dava açabilir.12 Boşanma kararı, protokol temelinde verildiği için ayakta kalır.
• Mal Paylaşımı İfadeleri: Protokolde mal paylaşımına hiç değinilmemişse, 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde ayrı bir dava açılabilir.21 Ancak protokolde “tarafların mal istemi yoktur” veya “mal rejimi tasfiye edilmiştir” gibi kesin ifadeler varsa ve bu protokol mahkemece onaylanmışsa, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı uyarınca sonradan mal paylaşımı davası açılması genellikle mümkün olmamaktadır.22 Bu durum, protokoldeki ifadelerin ne kadar dikkatli seçilmesi gerektiğini göstermektedir.
• Protokol ve Tapu İptal/Tescil: Anlaşmalı boşanma protokolünde bir taşınmazın diğer eşe devredileceği kararlaştırılmışsa, bu devir işleminin gerçekleşmesi için protokoldeki ifadenin çok net olması ve tercihen mahkeme kararının hüküm fıkrasında da yer alması gerekir. Yargıtay, bu tür protokole dayalı tapu iptal ve tescil davalarında, ilamların icrasına ilişkin genel 10 yıllık zamanaşımı kuralının uygulanmayacağını, yani bu hakkın zamanaşımına uğramayacağını belirtmiştir.12
• Protokolde Hile/Muvazaa: Eğer anlaşmalı boşanma protokolünün, taraflardan birinin hilesi, aldatması veya baskısı sonucu imzalandığı iddia ediliyorsa, şartları varsa yargılamanın iadesi gibi olağanüstü kanun yollarına başvurularak protokolün ve boşanma kararının iptali talep edilebilir.12 Muvazaa (tarafların gerçek iradeleriyle protokoldeki beyanlarının farklı olması) da protokolün geçersizliğine yol açabilir.12

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Anlaşmalı boşanma süreciyle ilgili merak edilen bazı yaygın sorular ve yanıtları şöyledir:

• Anlaşmalı boşanma ne kadar sürer? Genellikle çekişmeli davalara göre çok daha hızlıdır. Mahkemenin yoğunluğuna ve dosyanın eksiksiz olmasına bağlı olarak tek celsede karar verilebilir. Ancak kararın yazılması, tebliği ve 2 haftalık kesinleşme süresi dikkate alındığında, sürecin tamamlanması ortalama 1 ila 3 ay sürebilir.3
• Anlaşmalı boşanma masrafı ne kadar? Dava açılırken ödenmesi gereken başvuru harcı, peşin harç ve gider avansı gibi yasal masraflar bulunur. Bu masraflar her yıl değişmekle birlikte, 2025  yılı için yaklaşık belirli bir miktar civarındadır.15
• Avukat tutmak zorunlu mu? Hayır, anlaşmalı boşanma davasında avukat tutmak yasal bir zorunluluk değildir.7 Ancak, boşanma protokolünün hukuki sonuçları çok önemli olduğundan ve gözden kaçacak bir detay ileride büyük hak kayıplarına yol açabileceğinden, sürecin bir avukat rehberliğinde yürütülmesi şiddetle tavsiye edilir.5
• Taraflardan biri duruşmaya gelmezse ne olur? Anlaşmalı boşanmada her iki tarafın da duruşmaya bizzat katılması zorunludur.11 Taraflardan biri geçerli bir mazereti olmaksızın duruşmaya katılmazsa, hakim serbest irade beyanını alamayacağı için anlaşmalı boşanma kararı veremez. Bu durumda dava çekişmeliye dönebilir veya şartları varsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilebilir.3
• Protokolden veya anlaşmalı boşanmaktan vazgeçilebilir mi? Evet, boşanma kararı kesinleşinceye kadar taraflardan herhangi biri anlaşmalı boşanma iradesinden veya protokoldeki anlaşmadan tek taraflı olarak dönebilir.12 Bu durumda anlaşmalı boşanma gerçekleşmez ve dava, çekişmeli boşanma davası olarak devam eder.
• Protokol sonradan değiştirilebilir mi? Boşanma kararı kesinleştikten sonra, protokolde yer alan ve mahkeme kararının bir parçası haline gelen hükümler (örneğin nafaka miktarı, mal paylaşımı) ancak yeni bir dava açılarak ve kanunda belirtilen şartların (örneğin koşulların esaslı şekilde değişmesi) varlığı halinde değiştirilebilir.15 Taraflar kendi aralarında anlaşarak bazı konularda (örneğin çocukla görüşme saatleri) fiili değişiklikler yapabilirler ancak bunun yasal bağlayıcılığı olmaz; resmi değişiklik için yine mahkeme kararı gerekebilir. Karar kesinleşmeden önce ise, taraflar mutabık kalarak protokolde değişiklik yapıp mahkemeye sunabilirler.7
• Anlaşmalı boşandıktan sonra mal paylaşımı davası açılabilir mi? Bu, protokolün içeriğine bağlıdır. Eğer protokolde mal paylaşımı konusu hiç düzenlenmemişse veya genel ifadelerle geçiştirilmişse, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde mal rejiminin tasfiyesi davası açılabilir.21 Ancak protokolde, tarafların mal paylaşımını yaptıklarına, bu konuda anlaştıklarına ve başka bir talepleri olmadığına dair açık ve kesin bir hüküm varsa (ve bu hüküm mahkemece onaylanmışsa), sonradan mal paylaşımı davası açmak genellikle mümkün olmaz.22
• Anlaşmalı boşanmada tazminat istenebilir mi? Evet, eğer taraflar protokolde maddi ve/veya manevi tazminat ödenmesi konusunda anlaşmışlarsa, bu mümkündür.1 Protokolde tazminat talebi olmadığı veya bu haktan feragat edildiği belirtilmişse, boşanma kesinleştikten sonra ayrıca tazminat talep edilemez.
• Anlaşmalı boşanmadan sonra yoksulluk nafakası istenebilir mi? Hayır. Eğer anlaşmalı boşanma protokolünde yoksulluk nafakası talep edilmemiş veya bu haktan açıkça feragat edilmişse, boşanma kararı kesinleştikten sonra yoksulluk nafakası talebiyle yeni bir dava açılamaz.15 Bu nedenle nafaka konusunun protokolde çok net bir şekilde düzenlenmesi kritik öneme sahiptir.

Haklarınızı Bilerek Güvenle Adım Atın

Anlaşmalı boşanma, Türkiye’de evliliklerini sonlandırmak isteyen çiftler için, yasal şartlar sağlandığı ve taraflar arasında gerçek bir mutabakat olduğu takdirde, daha az çekişmeli ve daha hızlı bir yol sunmaktadır. Ancak bu sürecin görünürdeki basitliği, potansiyel riskleri gizlememelidir. Sürecin kalbi olan anlaşmalı boşanma protokolü, tarafların gelecekteki haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen son derece önemli bir hukuki belgedir.

Protokolün hazırlanması aşamasında gösterilecek özen, tüm mali konuların, çocuklarla ilgili düzenlemelerin ve diğer önemli detayların eksiksiz, açık ve adil bir şekilde ele alınması, boşanma sonrasında yaşanabilecek pek çok sorunun ve yeni hukuki mücadelenin önüne geçebilir. Protokoldeki küçük bir ihmal veya belirsiz bir ifade, ileride büyük mağduriyetlere yol açma potansiyeli taşır.

Bu nedenle, “anlaşmalı” dahi olsa bir boşanma sürecini yürütürken, sahip olduğunuz yasal hakları ve üstlendiğiniz yükümlülükleri tam olarak anlamak esastır. Sürecin doğru, etkin ve haklarınızı tam olarak koruyacak şekilde ilerlemesini sağlamak adına, deneyimli bir aile hukuku avukatından profesyonel destek almak, geleceğinizi güvence altına almak adına atılacak en doğru adımlardan biri olacaktır.5 Haklarınızı bilerek ve hukuki sürece hakim olarak atacağınız adımlar, bu zorlu süreci daha güvenli ve öngörülebilir bir şekilde tamamlamanıza yardımcı olacaktır.

Alıntılanan çalışmalar

1. Anlaşmalı Boşanma Davası | Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://kulacoglu.av.tr/anlasmali-bosanma-davasi/
2. www.ahmetalkan.av.tr, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/anlasmali-bosanma-davasi-sartlari-nelerdir-protokol-nasil-olur/#:~:text=%C5%9Fartlar%C4%B1n%20sa%C4%9Flanmas%C4%B1%20gerekmektedir%3A-,Evlili%C4%9Fin%20En%20Az%201%20Y%C4%B1l%20S%C3%BCrm%C3%BC%C5%9F%20Olmas%C4%B1%20Gerekir,%C3%A7eki%C5%9Fmeli%20bo%C5%9Fanma%20davas%C4%B1%20a%C3%A7malar%C4%B1%20gerekir.
3. Anlaşmalı Boşanma: Nasıl Olur, Şartları, Süresi ve Ücreti Nedir?, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/anlasmali-bosanma-davasi-sartlari-nelerdir-protokol-nasil-olur/
4. dergipark.org.tr, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4319618
5. Anlaşmalı Boşanma Davası ve Hukuki Süreç 2024 – Aslan Duran Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://aslanduran.com/anlasmali-bosanma-davasi-ve-hukuki-surec/
6. Anlaşmalı Boşanma Protokolü Detaylı Rehber | Av.Özlem BAYSAL, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://ozlembaysal.av.tr/anlasmali-bosanma-protokolu-detayli-rehber/
7. Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır? – 0224 250 33 34 | Tuğrul Güre Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tugrulgure.av.tr/yazi/anlasmali-bosanma-davasi-nasil-acilir/23
8. Tek Celsede Boşanmak İçin Ne Yapmalı? 2025 – Avukat Tunç Sudi TOL, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tuncsuditol.av.tr/tek-celsede-bosanmak-icin-ne-yapmali/
9. Tek Celsede Boşanma 2025 | Mıhcı Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://mihci.av.tr/tek-celsede-bosanma/
10. 30 Soruda Boşanma Rehberi – C&B Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.cbhukuk.com/bosanma-rehberi/
11. 2025 yılında boşanma davası nasıl açılır? – Denktaş Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://denktas.av.tr/aile-hukuku/bosanma-davasi-nasil-acilir
12. Anlaşmalı Boşanma Protokolü – Boşanma Avukatı İstanbul, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://oner.av.tr/anlasmali-bosanma-protokolu/
13. Anlaşmalı Boşanma İçin Gerekli Evraklar Nelerdir? 2025, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.tuncsuditol.av.tr/anlasmali-bosanma-icin-gerekli-evraklar/
14. Boşanma Davası Sık Sorulan Sorular – Büyükkale Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.buyukkalehukuk.com/bosanma-davasi-hakkinda-sik-sorulan-sorular/
15. Anlaşmalı Boşanma İle İlgili Soru-Cevap – Bakırköy Öner Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://oner.av.tr/anlasmali-bosanma-ile-ilgili-soru-cevap/
16. Tek Celsede Boşanma (En Hızlı Boşanma TMK m.166) – Antalya Avukat Ahmet Alkan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/tek-celsede-bosanma/
17. Anlaşmalı Boşanma Protokolü: Hukuki Süreç ve Örnek – Antalya Avukat Ahmet Alkan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ahmetalkan.av.tr/anlasmali-bosanma-protokolu
18. Protokol Ne Demek? Protokol Kelimesinin TDK Sözlük Anlamı Nedir …, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.ntv.com.tr/ne-demek/protokol-ne-demek-54634
19. Protokol Ne Demek, TDK Sözlük Anlamı Nedir? Protokol Kimler, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.milliyet.com.tr/egitim/protokol-ne-demek-tdk-sozluk-anlami-nedir-protokol-kimler-arasinda-vardir-6520127
20. Anlaşmalı Boşanma Protokolü Nasıl Hazırlanmalıdır? Örnek …, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/anlasmali-bosanma-protokolu
21. Anlaşmalı Boşanmada Mal Paylaşımı – Avukat Melda Merve Tekcan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://www.meldamervetekcan.com/anlasmali-bosanmada-mal-paylasimi/
22. Boşanmada Mal Paylaşımı Davası – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/mal-paylasimi-bosanmada.html
23. Sıkça Sorulan Sorular – Avukat Gülşen Yağcı, erişim tarihi Nisan 28, 2025, https://gulsenyagci.av.tr/sikca-sorulan-sorular