“Konut” ve “Eklenti” Neresidir? Kanun Neleri Koruyor? (KONUTA İZİNSİZ GİRMEK SUÇU)

TCK 116’nın koruma altına aldığı en temel kavram “konut”tur. Peki, ceza hukuku açısından “konut” ne anlama gelir? Medeni hukuktaki ikametgah kavramından daha geniş bir anlam taşıyan konut, kişinin sürekli veya geçici olarak barındığı, yaşamsal ihtiyaçlarını karşıladığı, özel yaşamını sürdürdüğü her türlü yer olarak tanımlanabilir.1 Bu tanıma göre:

• Sadece İkametgah Değil: Kişinin resmi ikametgahı olmasa bile, fiilen oturduğu veya oturma niyetiyle hazırladığı yerler konut sayılır. Kiralık bir daire, yazlık ev (mevsimlik olarak kullanılmasa bile oturmaya hazırsa 2), otel odası, pansiyon odası, hatta belirli koşullar altında bir çadır veya karavan bile bu kapsama girebilir.1 Önemli olan, o yerin kişinin özel yaşam alanı olarak belirlenmiş ve bu amaçla kullanılıyor olmasıdır.1
• Fiili Kullanım ve Hazırlık: Bir yerin konut sayılabilmesi için, o yerin konut olarak özgülenmiş olması ve fiilen kullanılması veya kullanılmaya hazır hale getirilmiş olması gerekir.1 Yargıtay, yeni kiralanmış, temizliği yapılmış, eşyaları yerleştirilmiş ancak henüz fiilen içinde yaşanmaya başlanmamış bir evin dahi “konut” niteliği taşıdığına karar vermiştir.4 Bu durum, konutun korunmasının sadece fiili ikamete değil, kişinin özel yaşamını kurma niyetine de bağlı olduğunu gösterir.
• Konut Sayılmayan Yerler: İnşaatı tamamlanmamış binalar, terk edilmiş, harap durumdaki yapılar veya sadece eşya depolamak amacıyla kullanılan, içinde yaşamsal faaliyet sürdürülmeyen yerler genellikle konut olarak kabul edilmez.1

Kanun sadece konutun içini değil, “eklenti” olarak tanımlanan kısımları da koruma altına alır. Eklenti, konuta doğrudan veya dolaylı olarak bağlı olan, onun kullanım amacını tamamlayan ve dış dünyadan belirli engellerle ayrılmış yerlerdir.1 Eklenti sayılabilmesi için, o yerin konuta özgülendiği ve başkalarının girmesine izin verilmediği iradesini yansıtan somut işaretlerin bulunması önemlidir.1 Bu işaretler fiziksel engeller olabileceği gibi, mekanın konutla olan bariz bağlantısı da olabilir. Örnek olarak şunlar sayılabilir:

• Balkon, teras, veranda
• Apartman veya site içindeki ortak koridorlar, merdiven boşlukları, sahanlıklar 2
• Etrafı çitle, duvarla veya başka bir engelle çevrili avlu veya bahçe.7 Yargıtay, etrafı duvarla çevrili bir avlunun, ayrıca bir kapısı olmasa bile konutun eklentisi olduğuna hükmetmiştir.5
• Konuta ait kömürlük, odunluk, özel garaj (Ancak garajın konuta mesafesi ve çevrili olup olmaması gibi faktörler değerlendirilir 7).

İşyerleri: TCK 116/2, konutlardan farklı olarak, “açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri”nin dokunulmazlığını da düzenler.8 Mağaza, lokanta, market gibi halka açık ve mesai saatlerinde herkesin serbestçe girebildiği yerler bu kapsamın dışındadır. Ancak avukatlık bürosu, doktor muayenehanesi, şirket ofisi, imalathane gibi özel izinle girilebilen veya halka kapalı bölümleri olan işyerleri ve bunların eklentilerine rızasız girilmesi veya çıkılmaması ayrı bir suçtur ve cezası konut ihlaline göre daha hafiftir.8 Bu ayrım, kanunun kişisel yaşam mahremiyetine (konut) ve mesleki/ticari faaliyet alanına (işyeri) farklı derecelerde koruma sağladığını gösterir.8

Hangi Davranışlar Bu Suçu Oluşturur? “Rıza” Ne Anlama Geliyor?

Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, TCK 116’da tanımlanan iki temel seçimlik hareketten birinin gerçekleştirilmesiyle oluşur 8:

1. Rızaya Aykırı Olarak Girme: Hak sahibinin (konutta oturan kiracı, malik veya o an orada bulunmaya yetkili kişi) geçerli bir rızası (izni) olmaksızın, konuta veya eklentisine fiziken girmek eylemidir.8

• Girme Eylemi: Bu suçun oluşması için failin bütün vücuduyla konutun veya eklentinin sınırları içine girmesi gerektiği Yargıtay kararlarında vurgulanmaktadır.2 Kapı aralığından sadece kolunu veya başını sokmak, pencereden içeri bakmak, kapıyı dinlemek veya cama taş atmak gibi eylemler, başka suçları (örneğin kişilerin huzur ve sükununu bozma 15) oluştursa bile, genellikle konut dokunulmazlığının ihlali suçunu tamamlamaz.15 Bu net ayrım, suçun ne zaman tamamlandığına dair objektif bir kriter sunarak hukuki belirliliği sağlar, ancak kısmi girişlerin de yarattığı ihlal hissini göz ardı ettiği yönünde eleştiriler olabilir.6
• Giriş Yöntemi: Konuta nereden veya nasıl girildiğinin (kapıdan, pencereden, bacadan, balkondan vb.) önemi yoktur.2 Zorla (kapıyı kırarak), gizlice (fark ettirmeden) veya hileyle (kendini tamirci, kurye gibi tanıtarak) girmek de rızasız girme kapsamında değerlendirilir.15 Kanun metninde “hile veya gizlice” ifadeleri geçmese de, kanun gerekçesi bu durumların da rızaya aykırılık kapsamında olduğunu belirtir.15

1. Rıza İle Girdikten Sonra Çıkmama: Başlangıçta hak sahibinin rızasıyla konuta veya eklentisine girildikten sonra, hak sahibinin rızasını geri almasına veya açıkça “çık” demesine rağmen o yerden ayrılmamaktır.8

• Rızanın Geri Alınması: Rızanın geri alındığının sözle veya davranışla açıkça belli edilmesi gerekir.15 Hak sahibi “git” dediği halde veya gitmesini ima eden davranışlarda bulunduğu halde failin kalmaya devam etmesi bu suçu oluşturur.
• Makul Süre: Ancak hak sahibinin çıkma talebinden hemen sonra failin derhal ışınlanması beklenemez. Eşyalarını toplamak, giyinmek gibi hazırlıklar için makul bir sürenin tanınması gerekebilir. Bu makul süre aşıldıktan sonra hala çıkılmıyorsa suç oluşur.17

Rızanın Rolü ve Geçerliliği:

Bu suçun temel unsuru, hak sahibinin geçerli bir rızasının bulunmamasıdır.8 Rızanın varlığı halinde suç oluşmaz. Ancak rızanın hukuken geçerli sayılabilmesi için bazı koşullar vardır:

• Yetkili Kişi: Rızayı açıklayan kişinin, o konut veya eklenti üzerinde rıza beyan etme yetkisine sahip olması gerekir.8 Bu kişi genellikle konutta fiilen yaşayan kişidir (malik, kiracı, aile üyesi vb.). Örneğin, bir ev sahibi, kiracısının rızası olmadan, sırf mülk sahibi olduğu için kiraladığı eve giremez; girerse konut dokunulmazlığını ihlal etmiş olur.8
• Rızanın Şekli: Rıza açıkça sözlü olarak ifade edilebileceği gibi, kapıyı açıp buyur etmek gibi davranışlarla zımnen (örtülü olarak) da gösterilebilir.8
• Serbest İrade: Açıklanan rızanın, tehdit, korkutma, hile veya yanıltma gibi iradeyi sakatlayan durumlar olmaksızın, serbest iradeyle verilmiş olması şarttır.15
• Ortak Konutlarda “Meşru Amaç” Kriteri: Konutun birden fazla kişi tarafından (aile üyeleri, ev arkadaşları vb.) ortak kullanıldığı durumlarda, rıza konusu daha karmaşık hale gelir. Kanun (TCK 116/3) ve Yargıtay içtihatları 9, bu durumlarda bir kişinin verdiği rızanın geçerli olabilmesi için “meşru bir amaca” yönelik olmasını ve diğer hak sahiplerinin haklarını ihlal etmemesini aramaktadır. Bu “meşru amaç” kriteri, bir konut sakininin rızasını, diğer sakinlerin aleyhine olacak şekilde kötüye kullanmasını engellemeye yönelik önemli bir hukuki filtredir. Mahkeme, rızanın sadece verilip verilmediğine değil, hangi amaçla verildiğine de bakarak, toplumsal değerler ve genel hukuk prensipleri çerçevesinde bir değerlendirme yapar. Örneğin, Yargıtay birçok kararında 7, evli bir kişinin, eşinin bilgisi ve rızası dışında, gayrimeşru bir ilişki (zina) amacıyla üçüncü bir kişiyi ortak konuta almasını geçerli bir rıza olarak kabul etmemiş ve eve giren üçüncü kişinin, diğer eşe karşı konut dokunulmazlığını ihlal suçunu işlediğine hükmetmiştir. Bu içtihat, konut dokunulmazlığının sadece dışarıdan gelen tehditlere karşı değil, aynı zamanda konut içindeki bireylerin birbirlerinin haklarını ihlal etmelerine karşı da bir koruma sağladığını göstermektedir.

Kasıt Unsuru:

Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, ancak kasten işlenebilen bir suçtur.7 Failin, bilerek ve isteyerek başkasının konutuna veya eklentisine rızasız girdiğini veya rıza ile girdiği yerden çıkmadığını bilmesi ve bunu istemesi gerekir. Suçun taksirle (dikkatsizlik veya tedbirsizlikle) işlenmesi mümkün değildir.9 Dolayısıyla, bir kişinin yanlışlıkla, örneğin gece karanlığında veya sarhoşlukla kendi evi sanarak komşusunun evine girmesi durumunda, kasıt unsuru oluşmadığı için konut dokunulmazlığının ihlali suçu meydana gelmez.9 Suçun oluşması için failin özel bir amaç (saik) gütmesi aranmaz; genel kast yeterlidir.16 Yani, failin sırf içeri girme veya çıkmama kastı yeterlidir; hırsızlık yapmak, birine zarar vermek gibi ek bir niyetinin olup olmaması bu suçun oluşumu açısından önemli değildir (ancak bu ek niyetler başka suçların oluşmasına neden olabilir).

TDK Köşesi: İhlâl

Türk Dil Kurumu’na göre ihlâl kelimesinin anlamları şunlardır 19:

1. isim Bozma, zarar verme.
2. isim Yasa ve düzene uymama.

Arapça kökenli (ihlāl) 21 olan bu kelime, hukuki terminolojide bir hakka, kurala, sözleşmeye veya yasal düzenlemeye aykırı davranma, onu çiğneme, bozma veya geçersiz kılma eylemini ifade eder.21 Konut dokunulmazlığının ihlali de, kişinin Anayasa ve yasalarla güvence altına alınmış olan konutundaki huzur, güvenlik ve mahremiyet hakkının 8 başkası tarafından hukuka aykırı bir şekilde bozulması anlamına gelir. Kelimenin yazımında düzeltme işareti (şapka) kullanılır.23

Gerçek Hayattan Örnekler (Batman ve Çevresi İçin)

Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun soyut tanımını daha somut hale getirmek için, Batman veya benzeri sosyal dokuya sahip yerlerde yaşanması muhtemel, kimliksizleştirilmiş ancak gerçekçi senaryolar üzerinden gidelim:

• Örnek 1: Tartışma Sonrası Evden Çıkmama (TCK 116/1 – Çıkmama): Batman’da yaşayan Ali, akşam arkadaşı Mehmet’in evine misafir olarak gider. Sohbet sırasında hararetli bir tartışma yaşanır ve Mehmet, Ali’den evinden gitmesini ister. Ali, sinirli bir şekilde “Hiçbir yere gitmiyorum, buradayım!” diyerek oturmaya devam eder. Mehmet’in başlangıçtaki rızası, tartışma ve evden çıkma talebiyle ortadan kalkmıştır. Ali, geçerli rıza olmaksızın konutta kalmaya devam ettiği için TCK 116/1 uyarınca konut dokunulmazlığını ihlal etmiş olur.8
• Örnek 2: Habersiz Eve Giren Ev Sahibi (TCK 116/1 – Girme): Zeynep Hanım, Batman merkezde kiraladığı dairede yaşamaktadır. Ev sahibi Ahmet Bey, kiracısına haber vermeden, Zeynep Hanım’ın evde olmadığı bir sırada, kendi yedek anahtarıyla daireye girerek “kiracı evi nasıl kullanıyor” diye kontrol eder. Zeynep Hanım’ın bu giriş için rızası yoktur. Ahmet Bey, mülk sahibi olmasına rağmen, kiracısının rızası olmadan konuta girdiği için TCK 116/1 uyarınca konut dokunulmazlığını ihlal suçunu işlemiştir.8 Mülkiyet hakkı, kiracının konut dokunulmazlığını ihlal etme hakkı vermez.1
• Örnek 3: Bahçeye İzinsiz Girme (TCK 116/1 – Eklentiye Girme): Hasan Bey, Batman’ın kenar mahallelerinden birindeki müstakil evinin etrafı alçak bir duvarla çevrili bahçesinde ailesiyle oturmaktadır. Araları açık olan komşusunun oğlu Cem, topunu almak bahanesiyle duvarın üzerinden atlayarak bahçeye girer. Hasan Bey’in bu giriş için rızası yoktur ve Cem’i bahçeden çıkması için uyarır. Bahçe, konutun eklentisi sayıldığı için Cem, TCK 116/1 uyarınca konut dokunulmazlığını (eklentiye girme yoluyla) ihlal etmiştir.7
• Örnek 4: Gece Vakti Zorla Kapıyı Açma (TCK 116/4 – Nitelikli Hal): Ayşe Hanım, gece saat 02:00 sularında Batman’daki evinde uyurken, bir süre önce ayrıldığı eski erkek arkadaşı kapıya dayanır. Ayşe Hanım kapıyı açmayınca, eski erkek arkadaşı kapıyı omuzlayarak zorlar ve kilidi kırarak içeri girer. Bu durumda fail, suçu hem gece vakti 8 hem de cebir kullanarak (kapıyı kırarak) 8 işlediği için, TCK 116’nın temel haline göre daha ağır ceza öngören TCK 116/4. fıkrası uyarınca yargılanacaktır. Ayrıca kapıya zarar verdiği için mala zarar verme suçundan da sorumlu tutulabilir.

Bu örnekler, suçun farklı şekillerde (girme, çıkmama, eklentiye girme) ve farklı ilişkiler bağlamında (arkadaş, ev sahibi-kiracı, komşu, eski sevgili) nasıl ortaya çıkabileceğini ve hangi durumlarda daha ağır cezaların söz konusu olabileceğini göstermektedir.

Konut Dokunulmazlığını İhlalin Cezası Nedir? Ağırlaştıran Sebepler Var Mı?

TCK 116, konut dokunulmazlığını ihlal suçunun temel ve nitelikli (ağırlaştırılmış) halleri için farklı yaptırımlar öngörmektedir:

• Temel Hal (Konut ve Eklentisi – TCK 116/1): Bir kimsenin konutuna veya konutunun eklentisine rızasına aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi, mağdurun şikâyeti üzerine altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.8
• Temel Hal (İşyeri ve Eklentisi – TCK 116/2): Açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri hakkında bu suç işlenirse, mağdurun şikâyeti üzerine altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.8 Burada mahkeme, hapis cezası yerine adli para cezasını da tercih edebilir.9
• Nitelikli Hal (TCK 116/4): Suçun;

• Cebir (fiziksel zor kullanma) veya tehdit kullanılmak suretiyle ya da
• Gece vakti (TCK m.6/1-e’ye göre güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi 8) işlenmesi halinde, faile bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.8 Bu fıkranın uygulanması durumunda suçun takibi şikâyete bağlı değildir, savcılık re’sen soruşturma yapar.7 Eğer kullanılan cebir, basit bir tıbbi müdahale ile giderilemeyecek ölçüde bir yaralanmaya neden olmuşsa, fail ayrıca kasten yaralama suçundan da cezalandırılır (gerçek içtima).9

• Diğer Nitelikli Haller (TCK 119): TCK’nın 119. maddesinde sayılan bazı özel durumların varlığı halinde, TCK 116 kapsamında verilecek ceza bir kat artırılır. Bu durumlar şunlardır 9:

• Silahla İşlenmesi: Suçun işlenmesi sırasında silahın kullanılması veya korkutucu bir unsur olarak sergilenmesi gerekir.16 Silahın sadece taşınması yeterli değildir.16 Silah tanımı TCK m.6’da yapılmıştır.7
• Kişinin Kendisini Tanınmayacak Bir Hale Koyması: Failin maske takması, makyaj yapması, kılık değiştirmesi gibi yöntemlerle kimliğini gizlemesi durumudur.7 Mağdurun faili tanıması, bu nitelikli halin uygulanmasını engellemez.7 Bu halin kabul edilme nedeni, failin tespitini ve yakalanmasını zorlaştırmasıdır.7
• Birden Fazla Kişi Tarafından Birlikte İşlenmesi: Suçun en az iki kişi tarafından iştirak halinde (müşterek fail olarak) işlenmesidir.7 Bu durum, eylemin tehlikesini artırır ve mağdurun direncini kırar.17
• Var Olan veya Var Sayılan Suç Örgütlerinin Korkutucu Gücünden Yararlanılarak İşlenmesi: Failin, gerçek veya hayali bir suç örgütünün adını kullanarak veya ima ederek yarattığı korku atmosferinden faydalanmasıdır.6 Failin örgüt üyesi olması şart değildir.6
• Kamu Görevinin Sağladığı Nüfuz Kötüye Kullanılmak Suretiyle İşlenmesi: Failin bir kamu görevlisi olması ve suç işlerken görevinin sağladığı yetki, otorite veya kolaylıktan faydalanması gerekir.9 Örneğin, polis veya zabıta gibi görevlilerin bu sıfatlarını kullanarak haksız yere konuta girmesi.

Bu kademeli ceza sistemi, suçun işleniş biçiminin yarattığı tehlike ve haksızlık derecesine göre bir ağırlıklandırma yapar. Basit bir izinsiz giriş ile silahlı, gece vakti ve birden fazla kişiyle yapılan bir ihlal arasında ciddi bir fark olduğu kanun koyucu tarafından kabul edilmiştir. Nitelikli hallerde cezanın artması ve takibin şikayete bağlı olmaktan çıkması, bu tür eylemlerin sadece bireysel bir hak ihlali değil, aynı zamanda kamu düzeni açısından da daha ciddi bir tehdit olarak görüldüğünü ortaya koymaktadır.7

Aşağıdaki tablo, TCK 116 kapsamındaki suç tiplerini, yaptırımlarını ve temel özelliklerini özetlemektedir:

Konut Dokunulmazlığı İhlali Suçu (TCK 116) Özeti

Yargıtay Bu Suç Hakkında Ne Diyor? (Emsal Kararlar)

Yüksek Mahkeme olan Yargıtay’ın TCK 116 ile ilgili verdiği kararlar, kanun hükümlerinin somut olaylara nasıl uygulandığını anlamak açısından büyük önem taşır. Konut dokunulmazlığının ihlali suçuna ilişkin bazı önemli Yargıtay içtihatları şöyledir:

• Konutun Kapsamı: Yargıtay, bir yerin konut sayılması için kişinin orada fiilen yaşamasının şart olmadığını, yaşama amacıyla hazırlanmış ve kişisel yaşama özgülenmiş olmasının yeterli olabileceğini belirtmiştir.4 Örneğin, yeni kiralanan, temizlenip eşyası konulan ancak henüz gece kalınmaya başlanmayan bir ev konut sayılmıştır.4 Buna karşılık, tamamen boşaltılmış, terk edilmiş veya sadece eşya saklamak için kullanılan yerlerin konut niteliği taşımadığına karar verilen durumlar da mevcuttur.3 Korunan hukuki değerin kişinin huzur ve güvenliği olduğu düşünüldüğünde 8, mekanın bu amaca hizmet edip etmediği önemli bir kriterdir.
• Eklentinin Belirlenmesi: Yargıtay, konutun eklentisi sayılacak yerleri belirlerken, o yerin konutla olan fiili bağlantısına ve dışarıya karşı özel alan olarak ayrılıp ayrılmadığına bakar.7 Etrafı duvarla çevrili avlu 2 veya apartman girişinden sonraki ortak alanlar (koridor, sahanlık) 2 eklenti olarak kabul edilmiştir. Ancak konuta belirli bir mesafede bulunan ve etrafı çevrili olmayan bir garajın eklenti sayılmadığı durumlar da vardır.7 Eklentinin tespiti, somut olayın özelliklerine göre yapılır.
• Ortak Konutta Rıza ve Meşru Amaç: Yargıtay’ın en dikkat çekici ve istikrarlı içtihatlarından biri, ortak kullanılan konutlarda rızanın geçerliliği ile ilgilidir. Yüksek Mahkeme, konutta yaşayanlardan birinin verdiği rızanın, diğer hak sahibinin rızası olmasa bile geçerli olabilmesi için “meşru bir amaca” yönelik olması gerektiğini vurgulamaktadır.7 Özellikle, bir eşin diğer eşten habersiz olarak, gayrimeşru bir ilişki (zina) amacıyla üçüncü bir kişiyi eve davet etmesi durumunda, verilen rızanın meşru bir amaca dayanmadığı ve geçersiz olduğu kabul edilmekte, eve giren üçüncü kişi hakkında konut dokunulmazlığını ihlal suçunun oluştuğuna karar verilmektedir.2 Bu yaklaşım, konut dokunulmazlığı hakkının sadece dışarıdan gelen müdahalelere karşı değil, aynı zamanda konut içindeki bireylerin birbirlerinin temel haklarını ve aile düzenini ihlal eden davranışlarına karşı da bir koruma sağladığını ortaya koymaktadır.
• İşyeri Dokunulmazlığı: Yargıtay, suçun işlendiği yerin niteliğini dikkatle incelemektedir. Örneğin, bir muhasebe ofisine girilmesi olayında, yerin konut vasfı taşımadığı, bu nedenle TCK 116/1 (konut) değil, TCK 116/2 (işyeri) kapsamında değerlendirme yapılması gerektiğine işaret etmiştir.12 Ayrıca, işyeri dokunulmazlığı ihlalinin oluşup oluşmadığını belirlerken, işyerinin suç saatinde halka açık olup olmadığı ve girilen bölümün herkesin serbestçe girebileceği bir yer olup olmadığının araştırılması gerektiğini belirtmiştir.12
• Suça Teşebbüs: Suçun “girme” şeklindeki icra hareketinin tamamlanması için failin tüm vücuduyla içeri girmesi arandığından 2, kapıyı zorlamak, pencereyi kırmak gibi eylemlerle içeri girmeye çalışıp başarılı olamama durumunda suç teşebbüs aşamasında kalır.16 Fail, icra hareketlerine başlamış ancak elinde olmayan nedenlerle tamamlayamamıştır. “Çıkmama” şeklindeki eylem ise genellikle kesintisiz (mütemadi) bir suç niteliği taşıdığından teşebbüse elverişli görülmemektedir.10
• Hırsızlık Suçuyla Birlikte İşlenme (İçtima): Bir kişinin hırsızlık yapmak amacıyla başkasının konutuna veya eklentisine girmesi durumunda, fail hem TCK 142/1-b uyarınca nitelikli hırsızlık suçundan hem de TCK 116 uyarınca konut dokunulmazlığının ihlali suçundan sorumlu tutulur. Bu durumda genellikle bileşik suç veya fikri içtima kuralları yerine, her iki suçtan ayrı ayrı cezalandırma yoluna gidilir (gerçek içtima).1

Bu kararlar, TCK 116’nın uygulanmasındaki temel prensipleri ve tartışmalı noktaları ortaya koymaktadır. Her somut olay kendi özel koşulları içinde değerlendirilir.

Haklarınızı Aramak İçin Ne Yapmalısınız? (Şikayet, Uzlaştırma, Zamanaşımı)

Konut dokunulmazlığınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, yasal haklarınızı kullanmak için atmanız gereken adımlar ve bilmeniz gereken önemli usul kuralları vardır:

• Şikayet Hakkı ve Süresi: Suçun TCK 116/1 (konuta girme/çıkmama) ve TCK 116/2 (işyerine girme/çıkmama) kapsamındaki temel halleri, şikayete tabidir.8 Bu, mağdurun (suçtan zarar gören kişinin) bizzat polis veya Cumhuriyet Savcılığı’na başvurarak failden şikayetçi olması gerektiği anlamına gelir. Şikayet hakkı, mağdurun hem fiili (olayı) hem de faili (suçu işleyen kişiyi) öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır.7 Bu 6 aylık süre hak düşürücü bir süredir; yani bu süre içinde şikayet yapılmazsa, daha sonra şikayetçi olma hakkı kaybedilir ve suç takip edilemez hale gelir.
• Şikayet Aranmayan Haller (Re’sen Takip): Eğer suç, TCK 116/4 kapsamında cebir, tehdit veya gece vakti işlenmişse ya da TCK 119’daki nitelikli hallerden biri (silahla, birden fazla kişiyle, kamu görevi kötüye kullanılarak vb.) ile işlenmişse, suçun soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi değildir.7 Bu durumlarda, Cumhuriyet Savcılığı suçun işlendiğini öğrendiği anda (ihbar, kolluk tespiti vb. yollarla) kendiliğinden (re’sen) soruşturma başlatır. Mağdurun ayrıca şikayetçi olması gerekmez, ancak mağdurun ifadesi ve delilleri soruşturma için önemlidir.
• Uzlaştırma: Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, hem temel halleri (116/1, 116/2) hem de nitelikli halleri (116/4, 119) bakımından uzlaştırma kapsamındadır.7 Bu, soruşturma veya kovuşturma aşamasında dosyanın bir uzlaştırmacıya gönderileceği anlamına gelir. Uzlaştırmacı, tarafsız bir şekilde mağdur ve faili (veya şüpheli/sanığı) bir araya getirerek anlaşmaya çalışmalarını sağlar. Eğer taraflar uzlaşırsa (örneğin failin özür dilemesi, maddi/manevi zararı gidermesi gibi konularda), soruşturma aşamasındaysa takipsizlik kararı verilir, dava açılmışsa dava düşer.16 Uzlaştırma, ceza yargılamasına alternatif bir çözüm yolu sunarak, mağdurun tatminini ve toplumsal barışın yeniden tesisini hedefler. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta, eğer konut dokunulmazlığının ihlali suçu, uzlaştırma kapsamında olmayan başka bir suçla (örneğin kasten öldürmeye teşebbüs veya nitelikli yaralama gibi) birlikte işlenmişse, uzlaştırma hükümlerinin uygulanamayabileceğidir.7
• Dava Zamanaşımı: Her suçta olduğu gibi, konut dokunulmazlığının ihlali suçunda da devletin dava açma ve ceza verme yetkisi belirli bir süreyle sınırlıdır. Bu suçun temel ve nitelikli halleri için genel dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.9 Bu süre, genellikle suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Eğer suç ve fail 8 yıl içinde tespit edilip kamu davası açılmazsa, dava zamanaşımı nedeniyle artık o suçtan dolayı yargılama yapılamaz.
• Ceza Zamanaşımı: Mahkeme tarafından verilen hapis cezasının infazı için de bir zamanaşımı süresi vardır. Konut dokunulmazlığı ihlali suçundan verilen hapis cezaları için ceza zamanaşımı süresi genellikle 10 yıldır.11 Hüküm kesinleştikten sonra 10 yıl içinde ceza infaz edilmezse, ceza zamanaşımı nedeniyle infaz edilemez hale gelir.

Bu usul kuralları (şikayet süresi, uzlaştırma, zamanaşımı), hak arama sürecinde dikkat edilmesi gereken kritik noktalardır. Bu süreçlerin doğru yönetilmesi, mağduriyetin giderilmesi açısından önemlidir.

Son Söz

Huzurunuzu Koruyun, Hakkınızı Arayın

Konut dokunulmazlığı, Anayasa ve yasalarla güvence altına alınan, sadece fiziksel bir mekanı değil, aynı zamanda kişisel mahremiyeti, aile huzurunu ve bireyin kendini güvende hissetme hakkını içeren temel bir değerdir.26 Evimiz, sığınağımızdır ve bu sığınağın iznimiz olmadan ihlal edilmesi, sadece bir yasa ihlali değil, aynı zamanda ruhsal bütünlüğümüze ve güvenlik duygumuza yönelik ciddi bir saldırıdır.

Türk Ceza Kanunu’nun 116. maddesi, bu önemli hakkı korumak için vardır. Konutunuza veya işyerinize (kanunda belirtilen nitelikteki) rızanız dışında girilmesi, rızanızla girildikten sonra uyarınıza rağmen çıkılmaması veya bu eylemlerin cebir, tehdit, gece vakti gibi ağırlaştırıcı koşullarda işlenmesi durumunda, yasaların size tanıdığı hakları bilmek ve kullanmak en doğal hakkınızdır.

Ancak görüldüğü üzere, suçun unsurlarının tespiti, rızanın geçerliliği, nitelikli hallerin varlığı, şikayet süreleri, uzlaştırma süreci ve zamanaşımı gibi konular hukuki bilgi ve tecrübe gerektiren detaylar içermektedir. Hak kaybına uğramamak, yasal süreci doğru ve etkin bir şekilde yürütebilmek adına, böyle bir durumla karşılaştığınızda bir ceza hukuku avukatından profesyonel hukuki destek almanız büyük önem taşımaktadır. Unutmayın, evinizin ve özel yaşamınızın huzuru sizin en temel hakkınızdır ve bu hakkı korumak için yasal yollara başvurmaktan çekinmemelisiniz.

Alıntılanan çalışmalar

1. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası (TCK m. 116) – Ekin Hukuk, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.ekinhukuk.com.tr/konut-dokunulmazliginin-ihlali/
2. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/konut-dokunulmazligini-ihlal-sucu-cezasi.html
3. Konut Dokunulmazlığını İhlal – Boş Dairede Hırsızlık – Avukat Mustafa HARMANKAYA, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.mharmankaya.av.tr/konut-dokunulmazligini-ihlal-bos-dairede-hirsizlik/
4. Konut Dokunulmazlığı İhlali Suçunun Oluşması İçin Bu Yerde Gece Kalmanın Ve Fiilin İşlenmesinde Orada Bulunmanın Gerekmediği – Baytok Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.savasbaytok.av.tr/haberler/konut-dokunulmazligi-ihlali-sucunun-olusmasi-icin-bu-yerde-gece-kalmanin-ve-fiilin-islenmesinde-orada-bulunmanin-gerekmedigi
5. TCK Madde 116 Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu – Avukat Baran Doğan, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://barandogan.av.tr/blog/mevzuat/tck-madde-116-konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu.html
6. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu TCK 116 Cezası 2025, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.tahanci.av.tr/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu/
7. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası (TCK md. 116) – Ankara Avukat, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://ayboga.av.tr/konut-dokunulmazliginin-ihlali-tck-md-116/
8. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası – TCK Madde 116 – Avukat Fatih Yaşar, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.fatihyasar.av.tr/makalelerimiz/konut-dokunulmazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n-%C4%B0hlali-su%C3%A7u-tck-madde-116
9. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu Ve Cezası | Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://kulacoglu.av.tr/konut-dokunulmazligini-ihlal/
10. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası | KCO Hukuk, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.calinokcuhukuk.com/konut-dokunulmazliginin-ihlali/
11. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası, TCK 116 2025 | Mersin, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.tuncsuditol.av.tr/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu-tck-116/
12. YARGITAY 2. CEZA DAİRESİ E. 2021/3937 – KAZANCI, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://kazanci.com.tr/gunluk/2cd-2021-3937.htm
13. www.ahddurakhukuk.com, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.ahddurakhukuk.com/ceza-hukuku/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu-2023-tck-116-cezasi/#:~:text=TCK%20m.%20116%20madde%20metni,%E2%80%93%205328%2F8%20md.)
14. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu ve Cezası (TCK 116. ve 119, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu-cezasi
15. KONUT DOKUNULMAZLIĞINI İHLAL SUÇU (TCK m. 116) – Hukuk Fakültesi, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2019/09/MEHMET-EMIN-ARTUK-ESRA-ALAN-AKCAN.pdf
16. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu 2025 – TCK 116 Cezası – AHD Durak Hukuk Bürosu, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.ahddurakhukuk.com/ceza-hukuku/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu-2023-tck-116-cezasi/
17. Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu (TCK m.116) – Av. İrem Bike Demirhan, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://irembikedemirhan.com/konut-dokunulmazliginin-ihlali-sucu-tck-m-116/
18. Yargıtay CGK., E.2018/578, K.2020/363; – Kurçaloğlu Hukuk & Partners, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://kurcaloglu.com/yargitay-cgk-e-2018-578-k-2020-363/
19. İhlal Ne Demek, Ne Anlama Gelir? İhlal Kelimesi TDK Sözlük Anlamı Nedir? – Habertürk, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.haberturk.com/ne-demek/ihlal-ne-anlama-gelir
20. İhlal Ne Demek? İhlal Kelimesinin TDK Sözlük Anlamı Nedir? – NTV Haber, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.ntv.com.tr/ne-demek/ihlal-ne-demek-33013
21. İhlal Etmek Nedir? Kural İhlali Ne Demektir? | Adana Avukat | İncekaş Hukuk, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://av-saimincekas.com/usull/ihlal-etmek-nedir-kural-ihlali-ne-demektir/
22. İhlal Ne Demek, Tdk Sözlük Anlamı Nedir? İhlal Etmek Ne Demektir? – Milliyet, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://www.milliyet.com.tr/egitim/sozluk/ihlal-ne-demek-tdk-sozluk-anlami-nedir-ihlal-etmek-ne-demektir-6568057
23. Düzeltme İşareti – Türk Dil Kurumu, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/duzeltme-isareti/
24. BİR SUÇ İÇİN BİR CEZA VERİLİR İLKESİNİN İHLALİ: TCK md.142-4 – DergiPark, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/627826
25. konut dokunulmazlığını bozma suçunun birden fazla kişi ile işlendiği kabulü – ilgili kanun hükmünün uygulanmaması suretiyle eksik ceza tayini – YARGITAY KARARLARI || Mersin Barosu, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://mersinbarosu.org.tr/tr/yargitay-kararlari/233/hirsizlik-ve-konut-dokunulmazligini-ihlal-sucu–konut-dokunulmazligini-bozma-sucunun-birden-fazla-kisi-ile-islendigi-kabulu–ilgili-kanun-hukmunun-uygulanmamasi-suretiyle-eksik-ceza-tayini/21825
26. Konut Dokunulmazlığı Hakkı ve Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu* – DergiPark, erişim tarihi Nisan 14, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1102141